Ο τελευταίος λόγος ενός θλιμμένου έντιμου άντρα…

Του Κώστα Ζουρδού, θεολόγου

Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ, ο ιστορικός ηγέτης του Κουμουνιστικού Κόμματος της Ιταλίας, ήταν σήμερα ευδιάθετός. Η ευδιαθεσία του Μπερλινγκουέρ δεν ήταν πάντα εμφανείς. Για την ακρίβεια δεν ήταν ποτέ. Είχε μόνιμα στο πρόσωπο του μια θλιμμένη έκφραση. Ίσως ήταν κληρονομημένη από τον πόνο για τον θάνατο της μητέρας του σε νεαρή ηλικία. Πώς να διαχειριστή ένα παιδί την απώλεια της μητέρας του; Πώς να μην είναι θλιμμένος μια ζωή χωρίς το μητρικό χάδι; Το σίγουρο είναι πως ο πρόωρος θάνατος της μητέρας του σημάδεψε βαθειά την ζωή του και του δημιούργησε μια ψυχική και μετρημένη εκφραστικά σεμνότητα σε σχέση με τα συναισθήματα του. Ανεξάρτητα αν τον έβλεπαν οι πολίτες σήμερα ευδιάθετό ή θλιμμένο ο Μπερλινγκουέρ ήταν έτοιμος να εκφωνήσει μια ακόμα σημαντική ομιλία στους συμπολίτες του Ιταλούς στην πλατεία της Πάντοβα. Ήταν 7 Ιουλίου του 1984. Ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ δεν θα μπορούσε να γνωρίζει πως αυτή θα ήταν η τελευταία του ομιλία.

Ο χαρισματικός πολιτικός ανέβηκε στην εξέδρα και αντίκρισε τα συγκεντρωμένα πλήθη που τον αποθέωναν. Πλησίαζαν οι ευρωεκλογές και ο Μπερλινγκουέρ ως ο κύριος εκπρόσωπος του ρεύματος του ευρωκομουνισμού, ήθελε να περάσει το μήνυμα του για την Ευρώπη των Λαών. Για την ισότητα και τις ίδιες ευκαιρίες. Για την ανάγκη αγαστής συνεργασίας. Για το όραμα του για έναν ελεύθερο κόσμο. Εκλογικά ο Μπερλινγκουέρ είχε πετύχει το 1976 να πείσει το 1/3 των Ιταλών, το 34,3% να στηρίξει το Κουμουνιστικό Κόμμα της Ιταλίας με την ψήφο του και στην συνέχεια να διαπραγματευτεί τον περίφημο «ιστορικό συμβιβασμό» με τους Χριστιανοδημοκράτες. Και να έρθει σε ρήξη με την Μόσχα. Εξάλλου πάντα έβαζε πάνω από όλα την πατρίδα του από το Κόμμα. Λίγο πριν τελειώσει την ομιλία του αισθάνθηκε μια μικρή ενόχληση αλλά δεν σταμάτησε. Πίστευε πως ήταν κάτι στιγμιαίο και θα περνούσε. Ένα εγκεφαλικό επεισόδιο άρχισε να εξελίσσετε στον οργανισμό του. Ο Μπερλινγκουέρ τώρα  το αντιλήφθηκε και έχασε στιγμιαία τον ειρμό του αλλά πάσχισε και κατάφερε να ολοκληρώσει τον λόγο του, παρότι ακόμα και οι οπαδοί του φώναζαν «Φτάνει Ενρίκο»… «Basta Enrico»…

Τα μέλη του κόμματος  τον μετέφεραν στο δωμάτιο του ξενοδοχείου. Με το που ξάπλωσε στο κρεβάτι έπεσε σε κώμα. Και δεν ξύπνησε ποτέ. Αμέσως τον μετέφεραν στο νοσοκομείο της  Πάντοβας με την κατάσταση της υγείας του να κρίνεται δραματική. Έπειτα από τέσσερις ημέρες άφησε την τελευταία του πνοή στις 12:45 το πρωί. Ήταν 62 ετών. Στις 11 Ιουνίου του 1984. Όταν η σωρός του Μπερλινγκουέρ έφτασε στο αεροδρόμιο Τσιαμπίνο της Ρώμης, η γυναίκα του, Λετίτσια Λαουρέντι διαπίστωσε πως το φέρετρό του ήταν τυλιγμένο μόνο με την κόκκινη σημαία απαίτησε να το τυλίξουν και με τη σημαία της Ιταλίας, «επειδή ο Ενρίκο ήταν πρωτίστως ένας άνθρωπος που αγαπούσε την πατρίδα του». Κηδεύτηκε στην Ρώμη και η νεκρώσιμη ακολουθία έλαβε χώρα στην πλατεία Σαν Τζοβάνι της Αιώνιας Πόλης με τουλάχιστον ένα εκατομμύριο ανθρώπους να δίνουν το παρών. Ένας κόσμος που είχε αγαπήσει τον Μπερλινγκουέρ γιατί κατάφερε να εκφράσει την ελπίδα για αλλαγή. Γιατί ο Μπερλινγκουέρ δεν ήταν ένας ηγέτης αποκομμένος από τον λαό του αλλά αντιθέτως οι ζωές τους είχαν πολλά κοινά στοιχεία, το πάθος, τους αγώνες και τις θυσίες, την αφοσίωση σε αυτήν την ιδέα της ισότητας και της ελευθερίας.

Η κόρη του Μπερλινγκουέρ Μπιάνκα σε μια συνέντευξη της στην στη La Repubblica,  με αφορμή τη συμπλήρωση 35 χρόνων από τον θάνατο του πατέρα της, είπε: «Ακόμη και σήμερα δεν πιστεύω πως έχω καταφέρει να επεξεργαστώ πλήρως το πένθος μου. Αισθάνομαι ακόμη ένα πραγματικό και βαθύ άλγος, σαν ένα κομμάτι του εαυτού μου να μη συμβιβάστηκε ποτέ με εκείνη την απώλεια και με εκείνη την απουσία. Ο θάνατός του υπήρξε τόσο ξαφνικός και απροσδόκητος και εγώ ήμουν τόσο νέα, δυσκολεύτηκα να αναπτύξω μια ώριμη σχέση με την προσωπικότητά του». Ολοκληρώνοντας τη συνέντευξή της η Μπιάνκα Μπερλινγκουέρ θέλησε επίσης να επισημάνει πως σκέφτεται καθημερινά τον πατέρα της και εξακολουθεί να αποζητά νοερά την έγκρισή του. «Το έκανα σε όλη μου τη ζωή και θα συνεχίσω να το κάνω. Αλλά θεωρώ πως αυτό αποτελεί χαρακτηριστικό όλων των παιδιών, όσον αφορά τη σχέση με τους γονείς τους, ειδικά εάν έχουν φύγει νωρίς».

Όταν η γυναίκα του Μπερλινγκουέρ έβαζε στο φέρετρο του την ιταλική σημαία, έκανε την εμφάνιση του ο Τζόρτζο Αλμιράντε, ο αρχηγός του Κοινωνικού Κινήματος (MSI) των νεοφασιστών σπάζοντας κάθε δισταγμό. Για την ιστορία ο Αλμιράντε πέθανε 4 χρόνια μετά, και αυτός από ισχαιμικό επεισόδιο, και στην κηδεία του παρέστη η χήρα του κομουνιστή ηγέτη Παλμίρο Τολιάτι, ανταποδίδοντας με αυτό τον τρόπο την κατά καιρούς μετριοπαθή του στάση. Όταν οι δημοσιογράφοι τον ρώτησαν πως έσπασε αυτό το ταμπού και έπραξε το αδιανόητο να παρευρεθεί στην κηδεία του Μπερλινγκουέρ εκείνος δήλωσε με φυσική απλότητα και ειλικρίνεια: : «Ήρθα να αποχαιρετήσω έναν έντιμο άνδρα»....