Α! ΜΕΡΟΣ
«'Εγεννήθην πτωχός, ἀλλ' ἀπὸ ἔντιμον καὶ εὐσεβῆ οἰκογένειαν, καὶ εἶμαι νῦν ἰδιαιτέρως εὐχαριστημένος, διότι θὰ ἀποθάνω πτωχός. ῎Εζησα πτωχός, καὶ οὐδενὸς ὑστερήθην. Εὐχαριστῶ τὸν Θεὸν δι' αὐτὴν τὴν εὐλογίαν του… ῎Ανθρωπος ἁμαρτωλὸς ἐγώ, ἐπίκρανα τὸν Κύριόν μου, ἀλλὰ καὶ τοὺς χριστιανούς του, μετὰ τῶν ὁποίων ἔζησα καὶ συνανεστράφην. Ζητῶ λοιπὸν ἀπὸ τὸν Κύριόν μου συγχώρησιν καὶ ἄφεσιν, καὶ ἀπὸ ἐκείνους τοὺς ὁποίους μὲ τὰς ἁμαρτίας μου ἐσκανδάλισα, ἠδίκησα καὶ ἐλύπησα, ζητῶ συγγνώμην…»
Τα παραπάνω λόγια είναι μέρος από την πνευματική παρακαταθήκη του Μακαριστού Μητροπολίτη Σισανίου και Σιατίστης Πολύκαρπου Λιώση που γράφτηκαν στην οικία του στις 15 Αυγούστου του 1983 και δείχνουν λίγα από τα σημαντικά στοιχεία του πνευματικού πλούτου και της ψυχής αυτού του σπουδαίου Ιεράρχη. Νομίζω πως ο τίτλος αυτού του άρθρου τον αδικεί. Αλλά τι τίτλο να βρεις για έναν τόσο σπουδαίο κληρικό και για ένα τόσο μεγάλο έργο; Δεν ήταν μόνο ευεργέτης της Μητροπόλεως Πειραιώς αλλά και της πόλεως του Πειραιά, της Νίκαιας, του Κερατσινίου, της Σιάτιστας και ουσιαστικά όλης της Ελλάδας. Θα προσπαθήσουμε να εστιάσουμε στο βίο του αλλά και σε γεγονότα που καταδεικνύουν το μεγάλο του πνευματικό ανάστημα για να μάθουν εκείνοι που δεν γνωρίζουν αυτόν τον ταπεινά αφανή σπουδαίο κληρικό και μεγάλο Πειραιώτη. Παρόλο που ο ίδιος συνήθιζε να λέει για τον εαυτό του μέσα από την καρδιακή του ταπείνωση στους συνομιλητές του τα τελευταία χρόνια της ζωής του: «Τίποτα δεν έπραξα από όσα όφειλα να πράξω για την αγάπη του Χριστού».
Εξιστορώντας συνήθως την ζωή και την ιστορική πορεία ενός ανθρώπου ξεκινάμε από την αρχή βιογραφώντας τον. Την γέννηση του, τα παιδικά του χρόνια, την πορεία του. Θα το κάνουμε και αυτό, στην συνέχεια. Θα ξεκινήσουμε όμως λίγο ανάποδα και τελικά ασυνήθιστα. Τι άφησε ο Μακαριστός Σισανίου Πολύκαρπός όταν έκλεισε τα μάτια του σε αυτόν τον μάταιο κόσμο - για να τα έχει ανοικτά πλέον στην Βασιλεία του Θεού – στις 18 Νοεμβρίου του 1996 σε ηλικία 97 ετών.
Όπως αναφέρει και ο βιογράφος του, θεολόγος Διονύσιος Ανατολικιώτης στο υπέροχο βιβλίο του : « Ο αρχιερέας της αγάπης», ο Μακαριστος Σισανίου Πολύκαρπος κατά την διάρκεια της ζωής του ίδρυσε 3 Δημοτικά Σχολεία, έναν Παιδικό Σταθμό, 3 φιλανθρωπικούς Συλλόγους, 2 ορφανοτροφεία, 4 οικοτροφεία, 5 Ναούς και παρεκκλήσια, 2 τυπογραφεία, 2 γηροκομεία, ένα πνευματικό κέντρο (εντευκτήριο) για νέους, 12 φιλόπτωχα ταμεία και ταμεία αλληλοβοηθείας, 6 Σχολές εκμάθησης πρακτικών τεχνών για κορίτσια, 8 συσσίτια για μαθητές και απόρους, θεμελίωσε ένα επισκοπείο, ίδρυσε 3 κληροδοτήματα και ενεργοποίησε άλλα 2 που βρίσκονταν σε αδράνεια. Ασφαλώς εντυπωσιακό. Αλλά αυτό το εντυπωσιακό δεν τελείωσε εδώ. Μόνο από τα δύο ορφανοτροφεία που διατηρούσε στον Πειραιά από το 1926 μέχρι και το 1993 προστατεύθηκαν συνολικά 1843 άπορα και ορφανά παιδιά και με μετριοπαθείς υπολογισμούς από όλα μαζί τα ιδρύματα του Μακαριστού Πολυκάρπου, περιέθαλψε ή ποικιλοτρόπως συνέδραμε 3000 ορφανά άπορα παιδιά αλλά και παιδιά πολύτεκνων οικογενειών. Περιέθαλψε 500 ανθρώπους της τρίτης ηλικίας και χορήγησε περισσότερες από 1000 υποτροφίες σε μαθητές, σπουδαστές και φοιτητές του πανεπιστημίου. Και όλα αυτά τα επίσημα καταγεγραμμένα χωρίς να γνωρίζουμε τις κρυφές και άγνωστες ελεημοσύνες που έδινε κατά την διάρκεια της ζωής του που είναι ασφαλώς καταγεγραμμένες στο βιβλίο του ουρανού. Μόνο στην Μητρόπολη Πειραιώς ο Μακαριστος Σισανίου Πολύκαρπος δώρισε το 1986 μια έκταση 17 στρεμμάτων στην Παιανία Αττικής, όπου στην συνέχεια κτίσθηκαν οι παιδικές κατασκηνώσεις για τις οποίες δώρισε ακόμα για την ανέγερση τους, το ποσό τον 10.000.000 δραχμών, το 1993. Στην Μητρόπολη Πειραιώς, το 1994, παραχώρησε και τα κτίρια των «Ορφανοτροφείων Άγιος Γεώργιος και Άγιος Πολύκαρπός». Και όλα αυτά σε μια ζωή με πολλές δυσκολίες, πίκρες και στεναχώριες, αρκετές από τις οποίες ήταν και εκκλησιαστικές. Μετά από όλα τα προηγούμενα, νομίζω πως ήρθε η στιγμή για να αναφερθούμε συνοπτικά στον βίο αυτού του σημαντικού Ιεράρχη.
Ο Παναγιώτης Λιώσης (ο μετέπειτα Μητροπολίτης Πολύκαρπος), γεννήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου του 1900 στο Πειραιά, στην ενορία της Αγίας Σοφίας, από ευσεβείς γονείς τον Νικόλαο και την Φλωρεντία οι οποίοι κατάγονταν από το Κρανίδι Αργολίδος. Η μητέρα του Φλωρεντία, γυναίκα μεγάλης πνευματικής ευσέβειας, κατά την περίοδο της κύησης έταξε το παιδί στην Παναγία και η χαρά της ήταν μεγάλη αλλά και σημάδι της προστασία της Παναγίας προς αυτό, όταν η γέννηση του συνέπεσε με την εορτή της Γεννήσεως της Θεοτόκου. Γι αυτό το γεγονός έλαβε το όνομα Παναγιώτης. Η ευσεβείς αυτή οικογένεια απέκτησε 10 παιδιά που τα ανέθρεψαν με φόβο Θεού. Μέσα σ’ αυτό το υγιές περιβάλλον της υπερπολύτεκνης αλλά και πτωχής οικογένειας, μεγαλώνει ο μικρός Παναγιώτης γαλουχούμενος με τα νάματα της Ελληνορθόδοξου παραδόσεως. Από επτά μόλις ετών υπηρετεί στο Άγιο Βήμα του ενοριακού του ναού της Αγίας Σοφίας με εξαιρετική ευλάβεια και επιμέλεια. Φοιτά στο 2ο γυμνάσιο Πειραιά όπου αποφοιτά το 1920 και γράφεται στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Διακόπτει όμως τις σπουδές του για να καταταγεί στο στρατό το 1921 για τις ανάγκες του Μικρασιατικού αγώνα. Ασφαλώς από πρόνοια της προστάτιδας του Παναγίας δεν στέλνεται στο μέτωπο αλλά στο Υπουργείο Ναυτικών μέχρι το 1923. Υπηρετεί με εξαιρετικό ζήλο και αφοσίωση στα καθήκοντά του και καθίσταται πολύτιμος για την υπηρεσία του και για την μόρφωση του και για την καλλιέργεια του χαρακτήρα του, στοιχεία όχι συνηθισμένα για την δύσκολη εκείνη εποχή. Μετά το πέρας της στρατιωτικής του θητείας, τον Φεβρουάριο του 1924 κείρεται Μοναχός στην Ιερά Μονή Παναγίας Φανερωμένης Σαλαμίνος με το όνομα Πολύκαρπός. Από το Παναγιώτης αφιερωμένο στην Παναγία στο Πολύκαρπός. Αυτός που φέρνει πολλούς καρπούς. Όπως και τελικά έγινε. Τον επόμενο μήνα χειροτονήθηκε διάκονος με εντολή του τότε Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσόστομου και διορίστηκε στον Ιερό Ναό Αγίου Δημητρίου Ταμπουρίων και αργότερα στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου Κερατσινίου. Το 1924 είναι μια εποχή δύσκολη για την Εκκλησία γιατί συντελείτε η αλλαγή του ημερολογίου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αποφασίζει να συμπορευθεί με την πολιτεία και έτσι η 10η Μαρτίου 1924 γίνεται 23η Μαρτίου. Ένα γεγονός που θα δημιουργήσει το γνωστό παλαιοημερολογίτικο σχίσμα. Ο Ιεροδιάκονος τότε Πολύκαρπός συντάσσετε στο φρόνημα: «περὶ τοῦ ἡμερολογίου φρονῶ ἐκ πεποιθήσεως μὲν το παλαιὸν ἐξ ὑποχρεώσεως δὲ το νέον». Ένα ζήτημα που όμως θα τον απασχολήσει εντονότερα στο μέλλον.
Την εποχή αυτή όπως έχουμε προαναφέρει υπηρετεί στον Άγιο Γεώργιο Κερατσινίου και του καλλιεργείτε η επιθυμία βλέποντας την ανέχεια των φτωχών, ορφανών και απόρων παιδιών να ιδρύσει ένα ορφανοτροφείο. Με την βοήθεια του Ναού, το 1926 ίδρυσε το μεικτό Δημοτικό Σχολείο ορφανών και απόρων παιδιών το οποίο μετέτρεψε σε ορφανοτροφείο αρρένων το 1930. Παράλληλα συνεχίζει τις Πανεπιστημιακές του σπουδές που είχε διακόψει το 1921 λόγω πολέμου. Το 1929 χειροτονείται πρεσβύτερος και αρχιμανδρίτης διοριζόμενος στον Ιερό Ναό Υπαπαντής του Σωτήρος όπου γίνεται πρωτεργάτης στην ανοικοδόμηση του Ναού. Το 1930 με προσωπικά έξοδα κατασκευάζει οίκημα στο Χαϊδάρι στο οποίο στεγάζονται προσωρινά τα ορφανά του ορφανοτροφείου λόγω έλλειψης χώρου στον Πειραιά. Την ίδια περίοδο χτίζει στην ίδια περιοχή Ιερό Ναό επ’ ονόματι του προστάτη του Ιερομάρτυρος Αγίου Πολυκάρπου. Το 1926 ίδρυσε στην ενορία της Υπαπαντής το Φιλανθρωπικό σύλλογο «Ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμων», ο σύλλογος διέθετε και βιβλιοθήκη, που ανακούφιζε και θεράπευε πνευματικά και υλικά τις πολλές ανάγκες των απόρων ενοριτών. Επειδή τα έσοδα του Ναού δεν κάλυπταν τα πολλά ενοριακά έξοδα από μόνος του (χωρίς κανένας να του το επιβάλλει) μείωσε τον μηνιαίο μισθό του από 2000 δραχμές σε 1500 δραχμές υπέρ της ενορίας. Στις 21 Σεπτεμβρίου του 1934 η Ακαδημία Αθηνών βραβεύει τον Αρχιμανδρίτη Πολύκαρπο για το πλούσιο φιλανθρωπικό του έργο με το Μαυρογένειο βραβείο αρετής και φιλαλληλίας χορηγώντας του το χρηματικό ποσό των 135 χρυσών λιρών Αγγλίας. Στην τελετή απονομής που έγινε 27 Δεκεμβρίου 1934 ο σεμνός και ταπεινός ιερέας δεν παραβρέθηκε αποφεύγοντας τα χειροκροτήματα και την δημόσια προβολή, αλλά έστειλε εκπρόσωπο του επικαλούμενος λόγους υγείας. Όπως είναι φυσικό ουδέποτε έπιασε στα χέρια τα χρήματα αυτά αλλά τα διέθεσε όλα για το γηροκομείο που είχε ιδρύσει στο Κερατσίνι το 1934.
Συνεχίζεται….
Κώστας Ζουρδός
* Οι φωτογραφίες είναι από το ιστολόγιο Συμβολή και η βιογραφική μας πηγή είναι το βιβλίο του θεολόγου Διονύση Ανατολικιώτου: "Ο αρχιερέας της αγάπης"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου