Εβδομήντα δύο μέρες Πειραιώτης…

Την 1 Νοεμβρίου του 2001, πριν από δέκα έξι ολόκληρα χρόνια, έφυγε από τη ζωή ένας από τους μεγαλύτερους θεολόγους του 20ου αιώνα και ανακαινιστής της θεολογικής επιστήμης με έμφαση στην επιστροφή της στην γνησιότητα της αγιοπατερικής παραδόσεως, ο πρωτοπρεσβύτερος π. Ιωάννης Ρωμανίδης που είχε γεννηθεί στον Πειραιά στις 2 Μαρτίου του 1927. Δεκαέξι χρόνια από την κοίμηση αυτού του σπουδαίου πνευματικού ανθρώπου και η είδηση πέρασε στα «ψιλά» ακόμα και από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης που ασχολούνται  με εκκλησιαστικά θέματα και ειδήσεις. Ένας κληρικός που κόσμησε την θεολογική επιστήμη, που τα βιβλία του είναι ακόμα σπουδαία επιστημονικά εγχειρίδια, και η Ιερατική του πορεία ήταν θυσιαστική, πέρασε στην λησμονιά από τα ανθρώπινα και ξεχάστηκες από τα τρέχοντα.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης γεννήθηκε στον Πειραιά στις 2 Μαρτίου του 1927 και οι γονείς του ήταν από την Ρωμαϊκή Καστρόπολη της Αραβησσού της Καππαδοκίας. Λόγο των δύσκολων οικονομικών συνθηκών, η οικογένεια μετανάστευσε στην Αμερική, στις 15 Μαΐου 1927 με τον π. Ιωάννη να είναι μόλις 72 ημερών και έζησαν στην πόλη της Νέας Υόρκης στο Μανχάταν στην 46η οδό μεταξύ της 2ας και της 3ης Λεωφόρου. Ήταν απόφοιτος του Ελληνικού Κολεγίου Μπρούκλαϊν, Μασαχουσέτης, της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Γέηλ, Διδάκτωρ της Θεολογικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ. Ομότιμος Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου στην Θεσσαλονίκη και Επισκέπτης Καθηγητής της Θεολογικής Σχολής του Αγίου Ιωάννου Δαμασκηνού του Πανεπιστημίου Μπαλαμάντ, του Λιβάνου από το 1970. Σπούδασε ακόμη στο Ρωσικό Σεμινάριο του Αγίου Βλαδίμηρου της Νέας Υόρκης, στο επίσης Ρωσικό Ινστιτούτο Αγίου Σεργίου στο Παρίσι και στο Μόναχο της Γερμανίας. Χειροτονήθηκε πρεσβύτερος το 1951 και έκτοτε διακόνησε ως εφημέριος σε διάφορες ενορίες των ΗΠΑ. Μεταξύ των ετών 1958 και 1965 υπηρέτησε ως καθηγητής στη Θεολογική Σχολή Τιμίου Σταυρού, παραιτήθηκε όμως το 1965, διαμαρτυρόμενος για την απομάκρυνση του π. Γεωργίου Φλορόφσκι από την Σχολή. Η εκλογή του για την Έδρα της Δογματικής στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης έγινε στις 12 Ιουνίου 1968, αλλά δεν διορίζετε, διότι κατηγορείτο ως "κομμουνιστής". Τελικά ο διορισμός του έγινε το 1970. Το 1984, για προσωπικούς λόγους παραιτήθηκε με πλήρη σύνταξη, χωρίς η θεολογική σχολή να του απονείμει τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή όπως θα όφειλε και όπως άξιζε μια τέτοια σπουδαία θεολογική προσωπικότητα.

Έχει συγγράψει πλήθος μελετών, πολλές από τις οποίες είναι ακόμη ανέκδοτες και πρέπει να εκδοθούν σε σειρά τόμων. Η διδακτορική του διατριβή περί του Προπατορικού αμαρτήματος, κυριολεκτικά επαναστατική, άνοιξε νέους δρόμους στη Θεολογία μας, ακολούθησαν δε τα βιβλία του για τη Ρωμαιοσύνη, που είχαν την ίδια σημασία για τον χώρο της Ιστορίας. Το έργο και η προσφορά του στην επιστήμη έχουν διερευνηθεί συστηματικά στη διδακτορική διατριβή του Andrew Sorko, Prophet of Roman Orthodoxy - The Theology of John Roamanides, Canada 1998.

Εξ ίσου όμως μεγάλη υπήρξε η συμβολή και η προσφορά του στην Εκκλησία μας με την συμμετοχή του στους Θεολογικούς Διαλόγους με Ετεροδόξους, ιδιαίτερα με τον Αγγλικανισμό αλλά και Αλλοδόξους (Ιουδαϊσμό και Ισλάμ). Το γεγονός δε, ότι μητρική του γλώσσα ήταν η Αμερικανική, του εξασφάλιζε την άνεση που χρειαζόταν, για να αναπτύσσει με κάθε ακρίβεια τις θέσεις της Εκκλησίας μας. Στο διάλογο με την Παγκόσμια Λουθηρανική Ομοσπονδία (1978 κ.ε.)  φάνηκε, η ευρεία γνώση του στην πατερική παράδοση, αλλά και τις παραχαράξεις της, στην Ανατολή και τη Δύση, κατ’ εξοχήν δε η γνώση της Θεολογίας του αγίου Γρηγορίου του Παλαμά, ακρογωνιαίου λίθου της ορθοδόξου παραδόσεως. Ο π. Ιωάννης υπεστήριζε την σχέση θεολογίας και αγιοπνευματικής εμπειρίας, και τους σταθμούς της πνευματικής πορείας των Αγίων: κάθαρσις-φωτισμός-θέωσις, ως προϋπόθεση των Οικουμενικών Συνόδων και της αυθεντικής αποδοχής των, κάτι που έχει χαθεί στη Δύση, αλλά και στη δυτικίζουσα δική μας θεολογική σκέψη. Η στροφή αυτή στην πατερικότητα, ως εκκλησιαστική γνησιότητα, συνέχισε και συμπλήρωσε την ανάλογη κίνηση του π. Γεωργίου Φλωρόφσκυ, την πορεία του οποίου ακολούθησε στον Οικουμενικό Διάλογο, θεωρούμενος και αυτός συχνά ενοχλητικός και όχι εύκολος συνομιλητής.Η συμβολή του στη διεθνή και οικουμενική παρουσία της Ορθοδοξίας στον κόσμο και στον διάλογο με τις άλλες εκκλησίες ήταν σημαντική έστω και αν συχνά έμενε μόνος..

Η σημασία του θεολογικού του έργου (διδακτικού, συγγραφικού, αγωνιστικού) κάνει πολλούς μελετητές να μιλούν για εποχή προ και μετά τον π. Ρωμανίδη. Διότι θεωρούν ότι έφερε αληθινή τομή και ρήξη με το σχολαστικό παρελθόν της Ελλαδικής Ορθοδοξίας, που λειτουργούσε ως βαβυλώνιος αιχμαλωσία στη θεολογία της. Η διατριβή του σφράγισε αποφασιστικά αυτή την αναγεννητική πορεία, σε σημείο, που και αυτοί οι για διαφόρους λόγους επικριτές ή ιδεολογικά αντίπαλοί του, να προδίδουν στα γραπτά τους την επιρροή του π. Ιωάννου στη θεολογική τους σκέψη. Συγκεκριμένα, ο π. Ιωάννης: α) Επανέφερε στον ακαδημαϊκό θεολογικό χώρο την προτεραιότητα της πατερικής εμπειρικής θεολογίας, παραμερίζοντας τον διανοητικό - στοχαστικό - μεταφυσικό τρόπο θεολογήσεως, β) Συνέδεσε την ακαδημαϊκή θεολογία με την λατρεία και την φιλοκαλική παράδοση, καταδεικνύοντας την αλληλοπεριχώρηση θεολογίας και πνευματικής ζωής και τον ποιμαντικό - θεραπευτικό χαρακτήρα της δογματικής θεολογίας. γ) Διείδε και υιοθέτησε στη θεολογική μέθοδο τον στενό σύνδεσμο δόγματος και ιστορίας και γι' αυτό μπόρεσε να κατανοήσει όσο λίγοι την αλλοτρίωση και πτώση της θεολογίας στη Δυτική Ευρώπη, που επήλθε με την φραγκική κατάκτηση και επιβολή. Η καλή γνώση της ιστορίας, (προοριζόταν για καθηγητής της Ιστορίας στο Γέηλ) τον βοήθησε να διαπιστώσει και αναλύσει τη διαμετρική διαφορά Φράγκικου και Ρωμαίικου πολιτισμού, εισάγοντας ρωμαίικα κλειδιά στη διερεύνηση της ιστορίας και του πολιτισμού. δ) Βοήθησε, έτσι, την πληρέστερη έρευνα και του Ελληνισμού, έξω από τις κατασκευασμένες δυτικές θέσεις, με την ορθή - ως απόλυτα τεκμηριωμένη - χρήση των ιστορικών ονομάτων του Ελληνικού έθνους, της σημασίας και δυναμικής τους στην Ιστορική του πορεία.

Είναι γεγονός, ότι οι ετερόδοξοι ανεγνώριζαν περισσότερο από τους Ορθοδόξους την προσωπικότητα του π. Ιωάννου και τη σημασία του για την Ορθοδοξία. Εθεωρείτο ο καλύτερος ορθόδοξος ερευνητής του ιερού Αυγουστίνου, που βοηθούσε και τη δυτική θεολογία στην κατανόηση του, χαρακτηρίσθηκε δε "ο μεγαλύτερος σίγουρα των εν ζωή Ορθοδόξων θεολόγων, του οποίου τα συγγράμματα αποτελούν κριτική μελέτη του έργου του Αυγουστίνου υπό το φως της πατερικής Θεολογίας". Πρέπει δε να λεχθεί, ότι στον π. Ιωάννη οφείλεται η σπουδαία επισήμανση, ότι η διδασκαλία του Βαρλαάμ του Καλαβρού, για τις θεοπτικές εμπειρίες των προφητών ως "φαινομένων φυσικών, γινομένων και απογινομένων" ανάγεται στο Περί Τριάδος έργο του ι. Αυγουστίνου.

Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης ήταν ένας μεγάλος και σπουδαίος θεολόγος, ο ανακαινιστής της θεολογικής επιστήμης με την επιστροφή στην Πατερική Παράδοση και στην Νηπτική Θεολογία και ένας από τους καλύτερους Δογματολόγους που πέρασαν ποτέ από τα θεολογικά γράμματα. Προσωπικά θεωρώ το βιβλίο του «Προπατορικό Αμάρτημα», ένα από τα σπουδαιότερα θεολογικά βιβλία, που ακόμα διαβάζετε και ανοίγει δρόμους πίστεως, αλήθειας και ζωής. Ο π. Ιωάννης Ρωμανίδης γεννήθηκε στον Πειραιά και έζησε σε αυτήν την πόλη για 72 ημέρες. Δυο χρόνια μετά την γέννηση του π. Ιωάννη Ρωμανίδη, στον Πειραιά γεννήθηκε ένας άλλος μεγάλος θεολόγος και Ιεράρχης, ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, δύο προσωπικότητες που δημιούργησαν μια μεγάλη θεολογική και πνευματική παράδοση και κόσμησαν με την δράση και το έργο τους, την γενέτειρα τους. Εβδομήντα δύο  ημέρες που δηλώνουν μια καταγωγή, μια ταυτότητα, έναν τόπο. Εβδομήντα δύο  ημέρες που μας κάνουν υπερήφανους…

Κώστας Ζουρδός