Ελεος, πατέρες και αδελφοί!

του π.Βασιλείου Θερμού, για το Amen.gr

 

Κατά καιρούς παίρνω την απόφαση να αναπέμψω αυτή την κραυγή αγωνίας και διαμαρτυρίας, αλλά το αναβάλλω. Καλώς; Κακώς; Δεν ξέρω. Ούτε τώρα γνωρίζω αν καλώς ή κακώς πράττω που ανοίγω την καρδιά μου δημόσια.
Πότε θα ασχοληθούμε σοβαρά με το πρόβλημα που λέγεται “σχολικός εκκλησιασμός”; Πότε θα μεριμνήσουμε για τις ψυχές εκείνες που καταστρέφονται εκκλησιαζόμενες;(!)
Δασκάλα της περιοχής του λεκανοπεδίου Αττικής μου διηγήθηκε τη χθεσινή της εμπειρία (26/4). Έξαλλη, καθότι αριστερή. Έξαλλος έγινα κι εγώ, καθότι πιστός. Σοβαρή και αξιόπιστη, τα μετέφερε σχεδόν αυτολεξεί.
Κατά την προσφιλή παράλογη συνήθεια ο σχολικός εκκλησιασμός στην περιοχή της έγινε μαζικά την παραμονή του Λαζάρου, τελευταία μέρα πριν από τις διακοπές του Πάσχα. Και οδήγησε την τάξη της στον ενοριακό ναό, όπου συνολικά είδε να φιλοξενούνται τέσσαρα δημοτικά και ένα γυμνάσιο!

Κάθε εχέφρων άνθρωπος αντιλαμβάνεται ότι αυτές οι συνθήκες δεν ευνοούν εκκλησιασμό αλλά οχλαγωγία. Εδώ βρίσκεται και η ευθύνη των εκπαιδευτικών οι οποίοι έχουν ‘κολλήσει’ στην τελευταία μέρα προ των διακοπών. Δεν τους ενδιαφέρει να λειτουργηθούν οι μαθητές αλλά να διεκπεραιωθή μια αγγαρεία. Θα επανέλθω επ’ αυτού.
Έτσι λοιπόν, πριν βγει ο λειτουργός να κοινωνήσει τα παιδιά, θεώρησε καλό να εκπέμψει ένα λογύδριο. Και αυτό συνίστατο σε επίπληξη των εκπαιδευτικών:
«Τι αγωγή δίνετε σ’ αυτά τα παιδιά και κάνουν έτσι; Τόση φασαρία κάνουν και στην τάξη; Τό έχετε χάσει το παιχνίδι»! Αυτά παρουσία εκατοντάδων παιδιών! Των μαθητών τους! Αντιπαιδαγωγικά και αψυχολόγητα, χωρίς καν την κοινή λογική. Λές και δεν έχει καμιά διαφορά για την συμπεριφορά των παιδιών αν είναι συγκεντρωμένα 20 ή 800! Αλλά και χωρίς ίχνος συναίσθησης και αυτοκριτικής, αφού υπήρξε ο ηθικός αυτουργός της οχλαγωγίας.
Και επειδή αυτή η ψυχρολουσία δεν ήταν αρκετή, τη συμπλήρωσε με την εξής οδηγία: «Και κοιτάτε να έλθουν να κοινωνήσουν όσα έχουν νηστέψει και είναι νηστικά. Και μόνο τα βαφτισμένα. Μην έλθει κανένας Αχμέτ, Μωχάμεντ και δεν ξέρω τι άλλο»!
Επαινετή φυσικά η έγνοια του, άθλιος ο τρόπος εκφοράς της. Αυτά είναι ζητήματα που ρυθμίζονται με συνεννόηση εκ των προτέρων, αρκεί κανείς να σηκώσει το τηλέφωνο του ναού και να μιλήσει με τον διευθυντή εξηγώντας ήρεμα τι πρέπει να προσέξουν οι δάσκαλοι εν όψει του εκκλησιασμού.
Αναρωτιέμαι, γιατί επιμένουμε να είμαστε τόσο τυφλοί; Γιατί επιμένουμε να αυτοκαταστρεφόμαστε; Ήμουν νιός και γέρασα ακούγοντας διαρκώς να συζητείται το πρόβλημα των σχολικών εκκλησιασμών και να προτείνονται υπέροχες ιδέες οι οποίες ουδέποτε υλοποιούνται στην πράξη. Επί δεκαετίες ανατέμνονται σε διάφορες εκκλησιαστικές ευκαιρίες οι πτυχές του προβλήματος (πλήθος εκκλησιαζομένων μαθητών, νυσταλέος ψάλτης, λειτουργός με προχειρότητα ή κακή άρθρωση, βιασύνη ή αντίθετα νωχελικός ρυθμός, προσέλευση πολύ νωρίς ή πολύ αργά κ.ά.), χωρίς να αναλαμβάνονται πρωτοβουλίες επίλυσής του. Γιατί;
Δεν έχουμε καταλάβει ότι από τον σχολικό εκκλησιασμό περνά ολόκληρος ο πληθυσμός; Και μάλιστα σε μια τόσο ευαίσθητη ηλικία όπου οι μνήμες εγγράφονται. Δεν έχουμε συνειδητοποιήσει το προνόμιο που μάς χάρισε ο Θεός (για πόσο ακόμη;) και το σπαταλούμε με τόση αφροσύνη;
Στην Κύπρο έχω επισκεφθή διάφορα λύκεια και διαπίστωσα ότι τα περισσότερα έχουν δικό τους παρεκκλήσιο μέσα στο προαύλιο! Ο εκκλησιασμός γίνεται ανά δύο τμήματα(!) ενώ διατίθενται και σχετικά βιβλιαράκια για να παρακολουθούν οι μαθητές τα λεγόμενα. Δεν είναι Έλληνες εκεί; Τι είναι; Σουηδοί; Πώς κατάφεραν να βρουν λύσεις;
Ας μην είμαστε τόσο απαιτητικοί ζητώντας και εδώ ανέγερση παρεκκλησίων και εκκλησιασμό ανά δύο τμήματα. Αλλά δεν μπορεί να γίνει συζήτηση για σοβαρές συνθήκες συμμετοχής στη Λειτουργία με παραπάνω από δύο τάξεις. (Των δύο τμηματων εκάστη, εννοείται). Επιτέλους, ας το απαιτήσουμε. Με ευγένεια, βέβαια. Με γλυκύτητα. Με επιχειρήματα. Μόνο να μαλώνουμε και να φωνάζουμε ξέρουμε; Τόσο ανίκανοι είμαστε να πείσουμε; Το επιχειρήσαμε;
Κάποτε ένα λύκειο της Αθήνας με κάλεσε να κάνω το κήρυγμα σε εκκλησιασμό (πάλι παραμονή του Λαζάρου, με λειτουργό άλλον). Και φθάνοντας στο ναό βλέπω ένα λύκειο, ένα γυμνάσιο, και δύο δημοτικά! Ναι, ολόκληρα! Και ο μεν ναός ήταν μεγάλος αλλά το χάος φυσικά δεν αποφεύχθηκε, πολλοί μαθητές δε μαζί με καθηγητές σεργιανούσαν στο προαύλιο.
Γιατί το δεχόμαστε αυτό; Μάς βολεύει να μην κάνουμε περισσότερες προηγιασμένες; Υποτιμούμε τη σημασία του σχολικού εκκλησιασμού για τα παιδιά; Αγνοούμε τη δυσαρέσκεια των δασκάλων και καθηγητών, πολλοί των οποίων πρόσκεινται στον Σύριζα και εκπαιδεύθηκαν σε ανάλογα πανεπιστημιακά τμήματα; Χάσαμε από το οπτικό μας πεδίο τη δυνατότητα, αλλά και την κλήση μας, να ενεργήσουμε ιεραποστολικά και προς αυτούς; Όλα μαζί τα παραπάνω;
Γνωρίζω καλά πως υπάρχουν και θαυμάσιοι εκκλησιασμοί σχολείων, χάρη στη φροντίδα άξιων εφημερίων και εκπαιδευτικών. Είχα την ευλογία να συμμετάσχω σε τέτοιους, με καθηγήτριες που βοήθησαν τις μαθήτριες να φτιάξουν το πρόσφορο, με ψάλτες ευλαβείς, με αριθμό συμμετεχόντων λογικό. Έχω ακούσει γλυκό λόγο να απευθύνεται στους εκκλησιαζόμενους μαθητές και έχω μάθει για δωράκι που διανέμεται στο τέλος προς όλους. Αυτά όμως δεν πρέπει να οδηγήσουν σε συμψηφισμούς. Εδώ το ζήτημα είναι τόσο ευαίσθητο ώστε χρειάζεται μηδενική ανοχή! Για όσο καιρό ακόμη και ένας σχολικός εκκλησιασμός γίνεται σε απαράδεκτες συνθήκες, δεν έχουμε δικαίωμα να εφησυχάζουμε!
Από τη στιγμή που τα σημερινά αλειτούργητα παιδιά είναι στην πλειονότητά τους λειτουργικά αναλφάβητα, είναι προφανές πως ο σχολικός εκκλησιασμός είναι αυτός που θα τους μεταδώσει τι εμείς αντιλαμβανόμαστε ως Λειτουργία, που θα τα εκπαιδεύσει στον ορισμό της Θείας Ευχαριστίας, που θα τα πληροφορήσει αν αξίζει τον κόπο αυτό που λέγεται Εκκλησία. Από τον σχολικό εκκλησιασμό θα πάρουν και όσοι βρέθηκαν να είναι εκπαιδευτικοί (είτε νοιώθουν τον ίλιγγο του λειτουργήματος είτε παραμένουν αναίσθητοι σε αυτόν) την πληροφορία αν εννοούμε αυτό που κάνουμε και πιστεύουμε σε αυτό που επαγγελλόμαστε. Μήπως πράγματι δεν μάς αγγίζουν;
Έλεος, πατέρες και αδελφοί! Σεβασμιώτατοι αρχιερείς, συλλειτουργοί πρεσβύτεροι, αδελφοί μας ιεροψάλτες, ας αναλάβουμε δράση εδώ και τώρα. Ας αναβαθμίσουμε το δώρο του Θεού που λέγεται σχολικός εκκλησιασμός! Ας δείξουμε έλεος προς τις αναπτυσσόμενες ψυχές που η πρόνοιά Του έφερε στον δρόμο μας. Αλλιώς ας ομολογήσουμε ξεκάθαρα πως όντως προτιμούμε να μείνουμε με τους ηλικιωμένους μας και τους σιωπηλούς υποτασσόμενους πιστούς και ακόλουθους με τους οποίους βολευόμαστε. Μια κλειστή σέκτα, δηλαδή, που αυτοδοξάζεται και αυτοαναπαράγεται (αν και αυτό μάλλον πρέπει να το αμφισβητήσουμε έτσι που πασχίζουμε να διώξουμε τις νέες ηλικίες).
Ένα πρόγραμμα εκκλησιασμών ανά δύο σχολικές τάξεις απαιτεί (σε ενορίες π.χ. με ένα δημοτικό, ένα γυμνάσιο, ένα λύκειο) έξη εργάσιμες μέρες για να εκτελεσθή, οι οποίες κατανέμονται άνετα στις δύο τελευταίες εβδομάδες πριν κλείσουν τα σχολεία. Αν οι σχολικές μονάδες της ενορίας είναι περισσότερες, θα απαιτηθούν περισσότερες μέρες, ίσως με καθημερινή τέλεση της λειτουργίας. Αλλά οι μεγάλες ενορίες έχουν κατά τεκμήριο και περισσότερους εφημερίους. Αν δεν επαρκούν, ας βοηθήσει η μητρόπολη στέλνοντας αρχιμανδρίτες ιεροκήρυκες ώστε να μην καταπονούνται υπερβολικά οι εφημέριοι. Επίσης μπορεί να κατανεμηθή το πρόγραμμα εκκλησιασμών καθ’ όλη τη διάρκεια της Τεσσαρακοστής. (Τα ίδια ισχύουν και για την προ των Χριστουγέννων περίοδο όπου όλα τα σχολεία μαζεύονται στις 23 Δεκεμβρίου!). Και αφού οι εκκλησιασμοί έχουν πρακτικά περιορισθή σε δύο περιόδους τον χρόνο, δεν βλάπτει να προηγείται μια επίσκεψη ενός εκ των εφημερίων στα σχολεία για να τους προετοιμάσει. Μόνο καλό βγαίνει από αυτή την επαφή.
Έχω επίγνωση ότι αυτό το κείμενο γράφτηκε εν θερμώ. Αλλά αν δεν γραφόταν έτσι ίσως δεν θα έβλεπε ποτέ το φως.
Ήταν απαραίτητο; θα αναρωτηθή κανείς. Πόσα μπορούν να αλλάξουν από ένα κείμενο; Δεν ξέρω. Δεν με ενδιαφέρει πλέον η αποτελεσματικότητα.
 Γράφω στη θέση άλλων αδελφών μας που δεν θα γράψουν ποτέ. Για να εκπροσωπήσω τη μικρή μαθήτρια που κοιτά με απορημένα μάτια τον οργίλο ή βιαστικό παπά. Για να εκφράσω τον έφηβο που, εν μέσω των υπαρξιακών ερωτημάτων του, σύρεται σε μια παρωδία εκκλησιασμού η οποία θα μείνει στη μνήμη του σαν μια καρικατούρα των τιμίων και αγίων της Ζωής. Για να δώσω φωνή στον εκπαιδευτικό που τον δίδαξαν πως η πίστη είναι ένας σκοταδισμός και ο εκκλησιασμός ένα αναχρονιστικό υπόλειμμα του δεξιού μετεμφυλιακού κράτους, και που τώρα συναντά ρασοφόρους να τον επιβεβαιώνουν συμπεριφερόμενοι σαν να μην αγαπούν ό,τι κάνουν. Για όσους τέλος πάντων δυσκολεύονται να συμβιβαστούν με την αυταπάτη πως ‘η πρόγευση της Βασιλείας του Θεού’ (καταπώς λένε τα βιβλία) συνίσταται σε σειρά ασυνάρτητων εκφωνήσεων και σε ένα ακατανόητο μουρμούρισμα που κάποιοι το λένε ‘κοινωνικό’, εν μέσω σπρωξιμάτων και αστεϊσμών.
Καλές είναι οι διανομές τροφίμων και τα συσσίτια, αλλά υπάρχει και πνευματική λιμοκτονία. Άσε που τα υλικά συνοδεύονται από τον πειρασμό της φωτογράφησης και της καταμέτρησης: γνωρίζεις πόσα δίνεις και τα παρουσιάζεις ως ειδησεογραφία. Όσα δίνουμε στον σχολικό εκκλησιασμό θα μείνουν για πάντα στην αφάνεια, όμως. Θα ενσωματωθούν στον ψυχισμό μικρών και μεγάλων για να τους συνοδεύσουν στο ταξίδι της ζωής τους. Και μακάριοι όσοι αγαπούν να παραμένει μυστικός ο κόπος του σώματος και της καρδιάς τους υπέρ των αδελφών μας των ελαχίστων.