Πρώτη φορά που με απασχόλησε σοβαρά ο ναρκισσισμός ήταν πριν είκοσι χρόνια, όταν διάβασα το βιβλίο του Τάκη Θεοδωρόπουλου, «Η πτώση του νάρκισσου». Φοβήθηκα, τότε, πώς θα είμαι μετά τα σαράντα κι αν θα βρισκόμουν σε μια παρόμοια κατάσταση με τον ήρωα του βιβλίου. Βέβαια, το 1994, δεν μπορούσα να φανταστώ την επικοινωνιακή εικόνα του σημερινού κόσμου και ούτε την εξέλιξη του σύγχρονου νάρκισσου.
Ο ναρκισσισμός υπήρχε πάντα. Η ίδια η φύση του ανθρώπου σπρώχνει την εσωτερική διάθεση για αυτοπραγμάτωση μέσα από ένα κατασκευασμένο είδωλο σε «καθρέφτες». Από το αξιακό σύστημα της ηρωικής εποχής του Ομήρου, ως τους σύγχρονους «επιδειξίες» του facebook, το κυνήγι της προβολής αποτελεί διαχρονική ανάγκη του ανθρώπου. Εκείνο που αλλάζει στις εποχές είναι τα σημεία αναφοράς και οι δυνατότητες επαναφοράς στην κανονικότητα της επικοινωνίας.
Η εποχή της ηλεκτρονικής εικόνας που ζούμε σήμερα, είναι η πιο επικίνδυνη για όσους δεν
μπορέσουν να κρατήσουν ανοιχτό το παράθυρο της απόδρασης. Οι selfies, η ωραιοπάθεια, η ακατάσχετη φλυαρία, ο πνευματικός ναρκισσισμός και η αντανάκλαση μιας περιστασιακής αποδοχής στο «εγώ» μας, μπορεί να μας φέρει σε αδιέξοδο και παραίτηση.
Ο σύγχρονος νάρκισσος παραμένει ανώριμος, αλλά τον βαραίνει επιπλέον το δέλεαρ της αμεσότητας και της ταχύτητας της προβολής. Ακόμα, η κατάχρηση των κατώτερων ενστίκτων του δεν έχει σχέση μόνο με την εφηβική αδυναμία αλλά και με την ασυνειδησία του μέτρου για τους μεγάλους. Μου κάνει πολλές φορές εντύπωση πως άνθρωποι με έντονη πνευματικότητα επιβραβεύουν με like την ημίγυμνη πόζα «σεσημασμένης» νάρκισσου στο fb. Αφήνουν στην άκρη τη σημειολογία του δεσποτισμού και της κυριαρχίας που θέλει να επιβάλει το συγκεκριμένο άτομο και συμμετέχουν σε ένα εικονικό παιχνίδι φιλαρέσκειας.
Έτυχε, αρκετές φορές, να συναντήσω τηλεοπτικούς και ηλεκτρονικούς νάρκισσους, που το εκτόπισμά τους στον πραγματικό χώρο ήταν ανύπαρκτο. Και προσπαθούσα να καταλάβω αν η ανάγκη της επιβεβαίωσης είναι αρκετή χωρίς το σώμα. Σε μια περίπτωση, μάλιστα, πολύ όμορφη γυναίκα που φυσιολογικά θα έπρεπε να «κυριαρχεί» στον φυσικό χώρο, είχε μεταθέσει ολοκληρωτικά την αποδοχή και τη φιλαρέσκεια στις selfies που ανέβαζε στο ίντερνετ.
Το χειρότερο όμως δείγμα, είναι ο συνδυασμός του μιντιακού και πολιτικού νάρκισσου. Εκεί που η «ωραιοπάθεια» της εικόνας μπλέκεται με τη συνθηματολογία της πρόκλησης και του σόου. Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι προφανές ότι υπερισχύει το ναρκωτικό της εξουσίας παρά η διαχείριση των ζητημάτων. Να πού οφείλεται, για παράδειγμα, ο πολιτικός αυτισμός των Ελλήνων πολιτικών οι οποίοι δεν μπορούν να αντιληφθούν την αξία της συναίνεσης.
Να αφήσουμε, λοιπόν, τους νάρκισσους να χαρούν με τις selfies τους, να παίξουν με τα χρώματα, με τις ατάκες, με οτιδήποτε «παιδικό» τους κάνει ευτυχισμένους. Είναι όμως, τελικά, τόσο ακίνδυνο; Θα πρέπει, ίσως, να ρωτήσουμε τον σύγχρονο νάρκισσο πώς αισθάνεται όταν κλείνει το κινητό του, τον υπολογιστή του, όταν φεύγει από ένα τηλεοπτικό πάνελ κι όταν πλέον, στέκεται σε μια μπάρα με το ποτό του και δεν τον παρατηρεί πια η κοπέλα που του χαρίζει απλόχερα τα like στο fb.
Tι θα συμβεί άραγε αν στα επόμενα δέκα χρόνια, ο νάρκισσος πάθει κατάθλιψη και οδηγηθεί στην παραίτηση; Θα πάψει αυτόματα να είναι γκόμενος, σύζυγος, πατέρας, πολιτικός, καθηγητής, δημοσιογράφος. Θα σταματήσει να αντλεί ευχαρίστηση από τον ρόλο και τη δημιουργία και θα πέσει σε αδυναμία διεκπεραίωσης της φυσικής του δράσης. Κι αυτή η σχέση «κυρίαρχου- υπηκόου» που ανέπτυξε με τους άλλους δεν θα μπορεί πια να τον κρατήσει όρθιο στην ασώματη επικοινωνία του.
Ίσως τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά όσο φαίνονται. Ίσως η εικόνα της «παιχνιδιάρικης» εγωπάθειας δεν είναι τόσο ανώδυνη στις σύγχρονες μαζικές κοινωνίες. Αυτή η «λιμπιντική κάθεξη του εγώ» που αναφέρει ο Freud από το 1914, μπορεί να καταστρέψει τον άνθρωπο. Η πτώση του νάρκισσου στο μέλλον δεν θα αποτελεί μόνο δική του υπόθεση. Θα πλήξει και τα συστήματα που διοικεί (πολιτικά, εκπαιδευτικά κ.λπ.). Στη δική μας, άλλωστε κοινωνία, την ανερμάτιστη, έχουμε τα πρώτα δείγματα της διάλυσης.
Προσοχή, λοιπόν, στη διαχείριση του εαυτού μας και των ενστίκτων μας. Το παιδί μέσα μας δεν είναι πάντα τόσο αθώο, όσο νομίζουμε.
ΠΗΓΗ: www.protagon.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου