Σ. Γουνελάς: "Οίκοθεν"

Σωτήρης Γουνελάς

Παφλασμός από φωνές, συναισθήματα φουσκωμένου θυμικού, ακροβασία νοημάτων, μηδενισμός περιφερόμενος αδιάντροπα, σκούρες αφώτιστες επιφάνειες ζωής. Σε αυτό τείνουμε. Κάτι αβυσσαλέο ρυθμίζει τις ζωές των ελλήνων. Οι άλλοι, οι ξένοι, οι αλλοδαποί, κυνηγημένοι, μια φανερώνονται, μια κρύβονται. Απελπισία. Οι νεολαίοι συνεχίζουν αδιάφοροι τα νεσκαφέ τους, τα εσπρέσσο τους, τα ποτά τους. Είναι αδιαφορία αυτό, ή παρεξηγημένη ελευθερία που απέβη ασυδοσία και στέκει ψηφιακή και παγωμένη; Οι εταιρείες τηλεπικοινωνίας λυσσάνε. Ποτέ άλλοτε δεν παρουσιάστηκε τέτοια πλύση εγκεφάλου από κάθε μέσο, τηλεοπτικό, ραδιοφωνικό, έντυπο και βεβαίως ηλεκτρονικό. Μηδενίζουν τον χρόνο ομιλίας συστήνοντας ΝΑ ΜΙΛΟΥΜΕ ΑΠΕΡΙOΡΙΣΤΑ και την ίδια στιγμή σκοτώνουν την αιωνιότητα!

 

Οι γεροντώτεροι ζουν με μόνιμη απορία και κρυμμένη αγανάχτηση: μας παίρνουν τα λεφτά μας. Γιατί; Άνθρωποι που πέρασαν τη ζωή τους μονάχα δουλεύοντας και συχνά δουλεύοντας για τους άλλους- γυναίκα, παιδιά, συγγενείς-υποχρεώνονται σε κανονική αφαίμαξη. Γιοί και θυγατέρες που κληρονόμησαν ένα ή δύο ακίνητα από τους γονείς τους ή από τους παπούδες τους, για να συνεχιστεί η αλυσίδα του αίματος, για να αυγατίσει η γενιά, για να στηρίξει ο γεροντότερος τον νεώτερο -ελάχιστο δείγμα συγγένειας σε εποχή διάλυσης της οικογένειας - βλέπουν τα ‘δώρα’ τους να εξανεμίζονται από ανίκανους διαχειριστές των υλικών και άλλων αγαθών. 

Άνθρωποι σέρνονται στα δικαστήρια, η χώρα ολόκληρη δικαστήριο, όπου δικάζουν συχνά άγουροι δικαστικοί και μέχρι να βγεί η απόφαση, έχεις ξεχάσει την υπόθεση! Σε καιρούς ‘λιτότητας’, όπως λένε, οικονομικής κατάρρευσης των πολιτών, τα δικαστικά έξοδα πήγαν στα ύψη. Ποιός τα πληρώνει; Μπορεί η Δικαιοσύνη να συνδυάζεται με το Χρήμα; Όλα έχουν αναχθεί σε Αυτό. Όταν ο Σελίν, στο Ταξίδι στα πέρατα της νύχτας, φτάνει στο Μανχάτταν, τη συνοικία του χρυσού, καθώς λέει, παρομοιάζει την Τράπεζα με εκκλησία και «το Δολλάριο με αληθινό Άγιο Πνεύμα, πιο πολύτιμο απο το αίμα». Από τότε οι ναοί αυτοί πολλαπλασιάστηκαν παρά την ακλόνητη πεποίθηση ενός Αριστοτέλη για τη διαστροφή που επιφέρει η ‘χρηματιστική οικονομία’ στη ζωή των ανθρώπων-αφού σκοπεύει μονάχα στο κέρδος- και για την ‘παρά φύσιν’ λειτουργία του τόκου. Η μέχρι πρό τινος χριστιανική Δύση αγνοούσε κατάφορα την καταδίκη της τοκογλυφίας από τους Πατέρες της Εκκλησίας, παρά το γεγονός ότι σχεδόν μέχρι τον 16ο αιώνα ο τόκος απαγορευόταν από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία.

Επήλθε λοιπόν το βασίλειο του Μαμμωνά και οι έλληνες χωρίς να το καταλάβουμε βρεθήκαμε δεμένοι πισθάγκωνα μέσαθέ του, να χρωστάμε δάνεια, πιστωτικές κάρτες, κινητά (και ακίνητα), όλα προϊόντα που επέπεσαν ως λαχταριστά δώρα μετά την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Κοινότητα. Σε κάθε ετήσιο απολογισμό της Τράπεζας Ελλάδος ο προ ετών διοικητής της Γκαργκάνας προειδοποιούσε να σταματήσει ο εύκολος δανεισμός που τις πιο πολλές φορές γινόταν μέσω πιστωτικών καρτών και την άλλη μέρα μια Τράπεζα σου τηλεφωνούσε για να σου στείλει (δωρεάν!) νέα κάρτα.

Όταν ολόκληρη η ύπαρξη του ανθρώπου εξαντλεί τις απαιτήσεις της στα υλικά αγαθά (εκεί μέσα έσπρωξαν και τον έρωτα, πρώτα στη Δύση, ξεγυμνώνοντας τον από κάθε μυστήριο, όπως πρώτος έγραψε ο Γιώργος Σαραντάρης), όταν μέσα στην απόχτηση υλικών αγαθών ζωγραφίζουν την ευτυχία, όταν οι άνθρωποι δεν έχουν ιδέα τί σημαίνει ‘άριστος βίος’ (αρχαίοι) ή ‘αγάπη του πλησίον’, τότε προβαίνουν σε μια συστηματική άρνηση ζωής και Πνεύματος, μένοντας εσαεί ανικανοποίητοι και πασχίζοντας εξακολουθητικά να βρουν αυτό που ΕΧΑΣΑΝ, χωρίς να ξέρουν ΤΙ ΕΙΝΑΙ και χωρίς να ξέρουν ΟΤΙ ΤΟ ΓΥΡΕΥΟΥΝ.

Προτού θεμελιωθούν οι διάφορες ηγεμονίες και πλουτοκρατίες στη Δύση, είχαν προηγηθεί λεηλασίες, γενοκτονίες, σκλαβοπάζαρα και πλήθος άλλες αθλιότητες, χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να παρουσιαστεί-με βάση αυτές τις συνταγές ή τις πολιτικές - κυρίαρχη κρατική δύναμη. Ο φιλόσοφος Λοκ, θιασώτης του λεγόμενου φιλελευθερισμού, ορίζει τον άνθρωπο ως «κάτοχο ιδιοκτησίας που έχει το φυσικό δικαίωμα μέσω των χρημάτων να αποκτά ιδιωτική περιουσία σε παγκόσμιο επίπεδο και απεριόριστα». Τι ωραίος άνθρωπος! Τι ωραίοι οι λαοί που ακολούθησαν τον ορισμό αυτόν! Τί άλλο χρειάζεται άραγε για να αναπτυχθεί ο λεγόμενος ιμπεριαλισμός και οι ανταγωνισμοί του (βλέπε σήμερα Ηπα-Κίνα-Ινδίες); Τι άλλο χρειαζόταν για να φτάσουμε στο κραχ του 29 και στους δύο παγκόσμιους πολέμους;

Όταν κόπτεσαι να εντάξεις με την περίφημη Συμφωνία της GAT, τα πολιτιστικά αγαθά στις εμπορικές συναλλαγές, ποιό είναι το περιθώριο που αφήνεις στους ανθρώπους να αναπνεύσουν ΈΞΩ από τις χρηματοκερδοφόρες απαιτήσεις; Ποιά σχέση υπάρχει ανάμεσα σε ένα τέτοιο ‘πνεύμα’ και στις ανά τον κόσμο δικτατορίες, θα πρέπει γοργά να μελετηθεί. Πίσω από κάθε κρίση μήπως καραδοκεί και κάποιο φασιστικό τέρας; Κάτι άλλο φταίει στην Αμερική των τελευταίων μηνών για τις επιθέσεις σε σχολεία ή αλλού, τις δολοφονίες και τους τραυματισμούς, και όχι η κατοχή όπλων!

Στο διήγημα του Πόε Ο άνθρωπος του πλήθους, ο συγγραφέας περιγράφει τον μαζικό άνθρωπο, ο οποίος εδώ και πολλά χρόνια- ειδικά στις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές κοινωνίες και βεβαίως στην Αμερική - αποτελεί το κυρίαρχο είδος. Ο άνθρωπος αυτός κλεισμένος μέσα στην ‘ιδιωτία’ του μπερδεύεται μέσα στο πλήθος, πάνω στους άλλους ψάχνει τον ίδιο του τον εαυτό, παρ’ όλο που συγχέεται με τα άλλα άτομα. Ο άνθρωπος αυτός δεν μπορεί να μείνει μόνος, υπάρχει ως μέρος του συλλογικού υποκειμένου, αν το πούμε έτσι. Γιατί μέσα του υπάρχει ένα άδειο εγώ, που δεν στέργει ωστόσο να γίνει ο αληθινός εαυτός μέσα από μια εκούσια ‘κένωση’, αυτήν που βρίσκεται στη βάση της χριστιανικής παράδοσης. Πάνω σε αυτή τη μαζοποίηση κινήθηκε ο ευρωπαϊκός κόσμος, μέσα στην οποία τίποτα δεν εμποδίζει ο καθένας να είναι ατομικοποιημένος και αποξενωμένος. Η Ευρώπη έχει θεσμοθετήσει την κοινωνική εξάρτηση του ατόμου κλείνοντας κάθε υπερβατική διάσταση, καθιστώντας δηλαδή τους ανθρώπους πνευματικά ανάπηρους. Αυτό το είδος ανθρώπου τρέφεται και συντηρείται από μικρές και φτηνές απολαύσεις και διασκεδάσεις που δεν επιζητούν καμιά αληθινή καλλιέργεια και δεν ανταποκρίνονται στη ‘σχόλη’ εκείνη που στο παρελθόν γέννησε αριστουργήματα.

Μια παρόμοια ‘σχόλη’ απαιτείται και μέσα στα χριστιανικά περιβάλλοντα για να γεννηθεί ο ανακαινισμένος άνθρωπος του Ευαγγελίου. Είναι ένας από τους λόγους που ξεστράτισε ο Χριστιανισμός ή σωστότερα η Πρόταση για αλλαγή Ζωής του Ευαγγελίου και της Εκκλησίας. Η εξέλιξη του κόσμου, της παγκόσμιας Κοινότητας με ιθύνοντα νου και οδηγό τον δυτικό πολιτισμό, σώρευσε μια αναρίθμητη παραγωγή αντικειμένων-αντιγράφων, ένα κατακλυσμό πανομοιότυπων πραγμάτων, σε βαθμό που η ρωσίδα Γκορίτσεβα, όταν καταδιωγμένη έφτασε σε δυτικό έδαφος και συγκεκριμένα στη Γαλλία, έγραψε:

«Όλα βεβαιώνουν ότι ο άνθρωπος δεν κατέχει απλώς τα πράγματα. Τα κατέχει με πάθος και έμφαση. Υγιεινή τελετουργικά ρυθμισμένη, ταυτολογία των πραγμάτων. Σακκουλίτσες, περιβλήματα, πλαστικές τσάντες. Πόση παραπανίσια φροντίδα, πόση άσκοπα χαμένη ενέργεια! Είναι σαν να θέλει ο άνθρωπος μ’ αυτά να προστατευτεί από κάτι. Σαν να έχει χάσει την κατακόρυφη διάσταση της ζωής του και να πρέπει τώρα να διανύσει με τα τέσσερα, ολομόναχος στα σκοτεινά, ένα δισεκατομμύριο χιλιόμετρα. Και στρώνει το δρόμο του με άχρηστα, αλλά δικά του πράγματα, για να μη νιώθει το κενό.» (Η τρέλλα να είσαι χριστιανός).

Ο κατακλυσμός πραγμάτων έθαψε μέσαθέ τους την αληθινή αγάπη, η οποία, στη Δύση, εκτός από την απομυστηριοποίησή της, συνδυάστηκε με μια ρομαντικότητα, μια αγάπη δηλαδή ανώριμη, ανήλικη, εφηβική, απολύτως καθαρή και ουτοπική για τον άλλο, που τον έβλεπαν σαν τον τέλειο άνθρωπο, τον θαύμαζαν και τον ποθούσαν, αλλά αυτά δεν έχουν σχέση με την αληθινή αγάπη, που στο βάθος παραμένει θυσιαστική και συνδυάζεται με τη ζωή. Ζωή και αγάπη είναι κάτι σαν ταυτολογία, αλλά μονάχα όταν αντλεί από το Πρόσωπο της Αγάπης. 

Ανάμεσα σε δύο ανθρώπους διαφορετικού φύλου για να υπάρξει τέτοια αγάπη χρειάζεται κοινός χρόνος και κοινός χώρος, πράγμα που σχεδόν απαγορεύει ο επαγγελματικός βιοπορισμός, η σημερινή επιδίωξη καριέρας και από τους δύο, το κομμάτιασμα της ζωής, η διάσπαση, η αποθέωση του Χρήματος και της εργασίας, που στο βάθος καταργούν την δοσμένη από καταβολής ‘αυτεξούσια’ ελευθερία. Ο σημερινός άνθρωπος που αναμασά αδιάκοπα τη λέξη ελευθερία και τα σχετικά, δεν έχει ιδέα από αυτή την αρχική ελευθερία που φυτεύτηκε μέσα του. Είναι άλλο πράγμα να καλλιεργείς αυτή την ελευθερία για να ΣΥΝΑΝΤΗΘΕΙΣ αληθινά με τον άλλο, και άλλο πράγμα να επενδύεις στην απελευθερωμένη μοναξιά σου. Όταν είσαι ώριμος υπακούεις στον άλλο μένοντας Ελεύθερος. Μέσα από αυτή τη διάσταση μπορείς να ΙΔΕΙΣ τον άλλο και να τον νιώσεις, αλλιώς βλέπεις το φάντασμά του ή ένα ιδεατό σχήμα, η μια καρικατούρα (στη χειρότερη περίπτωση).

Η απουσία αληθινής αγάπης στρώνει το δρόμο για το παιχνίδι της ηδονής. Η προώθηση σε όλα τα επίπεδα της σεξουαλικότητας στη σημερινή Ελλάδα, σημαίνει ότι μια κοινωνία σε αδιέξοδο καταφεύγει στην καραμέλα που μάσησαν οι ευρωπαίοι, προσπαθώντας να τινάξουν από πάνω τους τον πουριτανισμό τους, που είχε παρουσιαστεί με ποικίλες μορφές ανάλογα με τα κράτη και τους λαούς. Η παράδοση της νεολαίας στη Λερναία Ύδρα της Διασκέδασης και του ξενυχτιού υπονομεύει το μέλλον της ελληνικής (ή όποιας άλλης) κοινωνίας, χωρίς η κοινωνία αυτή να παίρνει είδηση. Ό,τι κατορθώθηκε με γόνιμες και θετικές συνέπειες για τη ζωή, τις σχέσεις, τον πολιτισμό και βεβαίως την πνευματική ακεραίωση και ανύψωση, έγινε πάνω στη βάση της θυσίας, του χρέους και της προσωπικής ελεύθερης εκλογής, της καλλιέργειας των χαρισμάτων και όχι του ενταφιασμού τους, της προσήλωσης στο αληθινό και το γνήσιο και όχι την εγκατάλειψη στις βουλές κυνικών τεχνοκρατών της εποχής, κατασκευασμένων στάρ και αενάως διογκούμενων ατομοκρατικών επιθυμιών. 

Αυτοί που μετατρέπουν την ανθρώπινη υπόσταση, αυτό το μέγα θαύμα του Δημιουργού, σε προσομοίωση ηλεκτρονικού υπολογιστή, διαπράττουν έγκλημα όχι κατά της ανθρωπότητας (μιας αφαίρεσης), αλλά κατά των συγκεκριμένων ανθρώπων με σάρκα και οστά και προπαντός με τη σφραγίδα του ‘κατ’ εικόνα’, χωρίς την οποία, ο άνθρωπος είναι περιφερόμενο αδιέξοδο, με απώλεια εαυτού και απώλεια νοήματος. Θα πρέπει επιτέλους να σκεφτούμε μήπως εδώ και πολύ καιρό μετατρέπουμε τη ζωή στο φάντασμά της, μήπως αυτό που θεωρούμε ζωή, είναι ένα κατασκευασμένο από εμάς τους ίδιους είδωλο. Και τότε τί κάνουμε;

πηγή: Aντίφωνο, "Νέα Ευθύνη, τχ. 18"