Μίλτος Πασχαλίδης: «Όλοι μαζί εναντίον του… δράκου»

Γιάννης Κυφωνίδης

Ο Μίλτος Πασχαλίδης κλείνει 20 χρόνια στη δισκογραφία και την Τετάρτη 28 Αυγούστου πραγματοποιεί την κεντρική του συναυλία στην Αθήνα, στην Τεχνόπολη του Δήμου Αθηναίων στο Γκάζι. Οι συναυλίες είναι μία αγαπημένη παλιά -και βέβαια όχι κακή- συνήθεια κι ετοιμάζεται να μας… περπατήσει στα τραγούδια του αλλά και σε τραγούδια που αγάπησε, παρέα με αγαπημένους του συνεργάτες-μουσικούς, αλλά πάνω από όλα παρέα με όσους βρεθούν στο Γκάζι με διάθεση για μία όμορφη βραδιά.

Ωστόσο παρά την αποδοχή που ο ίδιος γνωρίζει στις εμφανίσεις του ήθελε να αρχίσουμε τη συνέντευξη μιλώντας για συναδέλφους του που ασχολούνται με είδη μουσικής που δεν είναι ευρείας αποδοχής και τείνουν να εξαφανιστούν από το καλεντάρι των συναυλιών: «Υπάρχει μία μερίδα συναδέλφων που επιβιώνει το τελευταίο διάστημα στο τραγούδι που εγώ αγαπώ και υπηρετώ οι οποίοι παίζουμε με εισιτήρια. Έστω με αυτό το οικονομικό εισιτήριο των δέκα ευρώ που όμως αυτό για να βγει, επειδή έχει πάρα πολλά έξοδα και φόρους, είναι αναγκαία η προσέλευση σημαντικού αριθμού ανθρώπων. Αυτό σημαίνει ότι έχει υπαχθεί όλο το κομμάτι του πολιτισμού στον πιο σκληρό καπιταλισμό. Αυτόν που βιώνουν οι πάντες βέβαια. Ο πολιτισμός όμως δεν είναι "θα τα πάρεις μόνο αν τα φέρεις".

Υπάρχουν σπουδαίες μπάντες και τραγουδιστές και για να μην πω όλες σχεδόν τις κλασσικές ορχήστρες που με όρους σκληρού καπιταλισμού είναι ζημιογόνες. Δηλαδή αυτό τι σημαίνει; Ότι όλοι αυτοί δεν πρέπει να παίζουν μουσική. Όταν το κράτος δεν επιχορηγεί τις ορχήστρες, δεν δίνει θέατρα, όταν όλα τα νοικιάζεις και υπάρχουν ασύλληπτοι φόροι πάνω σε αυτό το εισιτήριο των δέκα ευρώ, ε δεν είναι πάρα πολλοί συνάδελφοι που μπορούν να κάνουν τουλάχιστον χίλια εισιτήρια για να βγει αυτή η παραγωγή. Όλα αυτά σημαίνουν ότι οι καλλιτέχνες που μπορούν να παίζουν μπροστά σε 300-400 άτομα που δεν είναι διόλου αμελητέος κόσμος, δεν μπορούν να το κάνουν και θα πάνε σπίτι τους. Κι αν δεν παίξουν τώρα σε 300, δεν θα καταφέρουν να παίξουν αργότερα σε 1.000. Και μιλάω και για καλλιτέχνες νεότερους, αλλά και για είδη μουσικής που δεν είναι τόσο λαϊκά όσο τα δικά μας υπό την έννοια της απήχησης που αν δεν έχουν κάποιο αρωγό εξαφανίζονται. Μιλάω για μουσική όπως η κλασσική, η progressive, η τζαζ, η δημοτική που δεν θέλουν να την παίζουν μόνο στα πανηγύρια».

Οι ίδιοι οι καλλιτέχνες τι μπορείτε να κάνετε γι’ αυτό;
Πέρα από το να παίρνουμε όσους περισσότερους μουσικούς μπορούμε μαζί μας και να συνεργαζόμαστε με όσο το δυνατόν περισσότερο κόσμο δεν βλέπω κάτι άλλο που μπορούμε να κάνουμε. Στη μουσική πρέπει να αφήνεις όλα τα λουλούδια να ανθίζουν. Εδώ όμως αν δεν υπάρχει βοήθεια από την Πολιτεία πολλά από τα λουλούδια θα μαραθούν.

Πώς έχει περάσει το καλοκαίρι σου μέχρι τώρα;
Πέρασε καλά είναι η αλήθεια. Έχω κάνει μέχρι τώρα 20 παραστάσεις κι έχω άλλες 10 μέχρι τα τέλη Σεπτέμβρη με κεντρική της Αθήνας αυτή στην Τεχνόπολη την Τετάρτη 28 Αυγούστου. Καλά πήγε και από πλευράς προσέλευσης και από πλευράς αποδοχής. Ωραίο καλοκαίρι ήταν για μένα, καλλιτεχνικά. Το θέμα όμως δεν είναι να σώζεται κάθε καλοκαίρι ένας ή πέντε, αλλά να ανθίζει η τέχνη που αγαπάω. Και νομίζω ότι έτσι πως πάει σε λίγο θα είναι παράνομη. Διότι παρ' όλο που ακούω διάφορες φωνές που λένε ότι "εν μέσω δυσκολίας η τέχνη ανθίζει" εγώ δεν συμφωνώ καθόλου. Δεν πιστεύω ότι ένας άνθρωπος που μέχρι πριν λίγο καιρό είχε για να ανταπεξέλθει στις βασικές του ανάγκες και του τώρα του έχουν κόψει το μισθό ή τη σύνταξη θα αρχίσει να ακούει Ραχμάνινοφ ή να διαβάζει Σεφέρη.

Από τον κόσμο που μιλάς τι εισπράττεις;
Παγωμάρα, απουσία έμπνευσης, οράματος δηλαδή. Ο κόσμος θέτει λάθος ερωτήματα και παίρνει λάθος απαντήσεις. Θέτει το ερώτημα «πότε τελειώνει αυτό;». Αυτό είναι ένα λάθος ερώτημα γιατί η απάντηση είναι… ποτέ. Τι σημαίνει πότε τελειώνει; Δεν τελειώνει αυτό. Στη ζωή έτυχε κι αυτό.

Γίνεται παθητικός ο κόσμος δηλαδή;
Ακριβώς. Θεωρεί ότι κάτι θα γίνει κάποια στιγμή και κάπως θα τελειώσει η κρίση. Όπως έχω ξαναπεί η λέξη κρίση είναι λάθος. Κρίση λες όταν έχεις κρίση βήχα. Βήχεις και κάποια στιγμή τελειώνεις, παίρνεις τρεις βαθιές ανάσες και μετά είσαι όπως πριν. Εδώ όμως δεν υπάρχει αυτό το όπως πριν. Ζούμε μία κατάσταση που μας έτυχε, που μας επιβάλλουν να ζήσουμε. Προφανώς θέλουμε να την ανατρέψουμε, να πάνε τα πράγματα μπροστά, αλλά εδώ δεν θέλουμε να πάνε μπροστά αλλά πίσω. Το πίσω δεν υπάρχει. Το 2007 και το 2008 δεν θα ξαναέρθει. Όπως δεν θα υπάρξει και ημερολογιακά…

Χάνουμε χρόνο από τη ζωή μας;
Νομίζω ναι. Ο κόσμος κάτι περιμένει. Δεν ξέρω τι. Έναν μεσσία, ένα θαύμα, κάτι περιμένει. Και κάθεται και παρακολουθεί αυτό που σημαίνει περιμένοντας. Και δεν βγαίνει στον δρόμο να το αντιμετωπίσει αυτό που συμβαίνει. Περιμένει να του το λύσουν άλλοι. Αυτοί που του το δημιούργησαν.

Πώς μπορεί να το λύσει ο κόσμος;
Αν είχα τη λύση θα γινόμουν πολιτικός. Ξέρω όμως ότι πριν καταργηθούν οι συλλογικές συμβάσεις έχει καταργηθεί η συλλογικότητα. Όταν ο καθένας νομίζει -ακόμα και τώρα, μετά από τέσσερα χρόνια ζορίσματος- ότι "εγώ κάπως θα τη σκαπουλάρω, θα τη βολέψω στο τέλος" πρέπει να ξέρει ότι κάποια στιγμή θα του συμβεί και το ίδιου. Ό,τι επάγγελμα και να κάνει, ό,τι επιτήδευμα. Θα το βιώσει με κάποιον τρόπο. Έχει καλλιεργηθεί εντέχνως μία θεωρία μίσους στην ελληνική κοινωνία. Δεν στεναχωριέσαι από το δράμα του διπλανού σου αλλά επιχαίρεις κιόλας και λες καλά να πάθουν. Όπως έλεγε και ο Τζιμάκος «σαν τους ανάπηρους που βλέπουνε αγώνα. Μα μη σας νοιάζει, πατριώτες, είμαστε εφτάψυχοι». Αυτό με ενοχλεί περισσότερο από όλα.

Εσύ πώς το βιώνεις;
Κατ’ αρχήν όπως το βιώνει όλος ο κόσμος. Έχουν μειωθεί τα εισοδήματά μου. Η αμοιβή μου, οι εμφανίσεις που κάνω. Το βιώνω λοιπόν όπως όλος ο κόσμος. Αλλά και σε αυτή την ομαδική κατάθλιψη που πάει να πιάσει τον κόσμο. Την ομαδική παθητικότητα. Ακόμα κι αυτά τα λίγα που πάει να χαρεί κάποιος, δεν τα ευχαριστιέται, τα βιώνει με άγχος. Ο κόσμος πρέπει να κινητοποιηθεί σκεπτόμενος το εμείς και όχι το εγώ. Και δεν το λέω αλτρουϊστικά αλλά με όρους στοιχειώδους εξυπνάδας. Το θηρίο δεν μπορείς να το αντιμετωπίσεις με πιρούνια. Όλοι μαζί πρέπει να τα βάλουμε με τον δράκο. Όσο πιο γρήγορα το καταλάβουμε τόσο μεγαλώνει η ελπίδα να το παλέψουμε.

Έμπνευση έχεις;
Βεβαίως. Εγώ πιστεύω ότι η έμπνευση είναι ένα ψευδεπίγραφο πράγμα. Εμένα δεν μου έχει τύχει ποτέ να περπατάω στον δρόμο και να μου έρθει μία κεραμίδα στο κεφάλι και να πω «μαλάκα, τώρα, αυτό είναι». Δεν υπάρχει αυτό. Εγώ ιδέες έχω τριάντα την ημέρα. Κάποιες δεν είναι τόσο σημαντικές, κάποιες φεύγουν από τεμπελιά. Η δημιουργικότητα θέλει επίπονη εργασία. Δεν πρόκειται εκεί που κάθεσαι να πεις «τώρα θα κάνω έναν δίσκο». Πρέπει να κάτσεις κάτω, να απομονωθείς, να παλέψεις με τις ιδέες που έχεις, να παλέψεις με τον δαίμονα, να παλέψεις με το λευκό χαρτί κυρίως. Αυτό είναι το κυριότερο.

Αυτοί που δεν έχουν ερεθίσματα γιατί τους συμβαίνει;
Γιατί κλείνονται στο καβούκι τους. Δεν πρέπει. Ερεθίσματα υπάρχουν. Μας δίνουν οι άνθρωποι κι αυτά που συμβαίνουν γύρω μας. Να έχουμε τα μάτια και τα αυτιά μας ανοιχτά. Ο κόσμος έχει πει «άι σιχτίρ, δεν θέλω να ακούω, δεν θέλω να βλέπω. Κάθε φορά που σας ακούω μου λέτε κάτι δυσάρεστο ή κάτι τόσο βαθιά ακατανόητα». Θέλει να ξεχνιέται. Αυτό όμως είναι πολύ επικίνδυνο. Γιατί στην Ελλάδα ό,τι πληρώνουμε είναι από την ασθενή μας μνήμη. Και ξέχνα-ξέχνα φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Να έχουμε συγκυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας – ΠΑΣΟΚ. Αυτούς που δημιούργησαν το πρόβλημα τους επιλέξαμε να το λύσουν. Τι άλλο αυτογκόλ θέλεις να βάλουμε. Αυτό είναι αυτογκόλ με ανάποδο ψαλίδι στο… γάμα.

Η τέχνη τι ρόλο μπορεί να παίξει αυτή την εποχή;
Τον ρόλο που έπαιζε πάντα. Κατά τη γνώμη μου ο ρόλος της είναι σπουδαία επικουρικός. Δεν έκανε ποτέ κοινωνικές επαναστάσεις. Τις περιέγραψε, τις τραγούδησε, τις υποδαύλισε με έναν τρόπο, πορεύτηκε δίπλα τους. Δεν έβγαλε τον κόσμο στον δρόμο. Τον έκανε όμως περισσότερο όταν βγήκε. Τον ρόλο της λοιπόν σε αυτή την περίοδο κυρίως τον αντιλαμβάνομαι ως παρηγορητικό. Εμένα με έχουν σώσει πολλές φορές ωραία τραγούδια, ωραία κείμενα, ωραίες ταινίες. Μακάρι να μας τσιγκλήσει και λίγο για να δούμε καλύτερα. Εγώ υπηρετώ μία τέχνη που σε κάνει να θυμάσαι, όχι μία τέχνη για να ξεχνιέσαι. Βέβαια δεν μπορείς να κοιτάς συνέχεια πίσω όταν περπατάς γιατί θα σκοντάψεις. Αλλά πρέπει να έχεις γνώση τι έχει συμβεί. Δεν γίνεται να ξεκινάς από το μηδέν. Δεν υπάρχει παρθενογένεση.

Τι σε ενοχλεί περισσότερο; Η συγκυβέρνηση ή η ΑΕΚ στη Γ’ Εθνική;
Αυτή η κυβέρνηση σίγουρα. Πονάει αυτό που ζούμε. Τώρα για την ΑΕΚ, είναι σίγουρα στενάχωρο πράγμα και δεν θέλω να το συνηθίσω. Να μη γίνει όπως αυτό που λέει ο Σεφέρης σε ένα ποίημα που έχω μελοποιήσει, την «Αφήγηση»: «Τον συνηθίσαμε, είναι καλοβαλμένος κι ήσυχος». Ένας μέσος ανθρωπάκος δηλαδή. Δεν θέλω να έχει αυτή την τύχη η ΑΕΚ. Να τη συνηθίσω να παίζει Β’, Γ’ Εθνική ή να προσπαθεί να σωθεί στην Α’. Θέλω αυτό να μου προκαλεί έκπληξη. Είναι στενάχωρο λοιπόν. Αν αυτό αποτελέσει εφαλτήριο για καλύτερες μέρες, εδώ είμαι να το χαρούμε όλοι μαζί.

Θα τη βλέπεις την ομάδα;
Την είδα και στο φιλικό με τη Νίκη Βόλου. Πονέσανε τα ματάκια μου είναι η αλήθεια. Αλλά πονέσανε και μετά που έκανα ζάπινγκ σε αγώνες Σούπερ Λίγκας.

Αυτή την εποχή που ανατρέχεις μουσικά όταν είσαι στα δύσκολα;
Δεν υπάρχει κάτι συγκεκριμένο να σου πω αυτή τη στιγμή. Διαχρονικά ανατρέχω στον Σπρίνγκστιν. Στα παλιά και στα νέα. Μία αγαπημένη μου εμμονή. Στον Μάλαμα, επίσης ανατρέχω πολύ συχνά. Τώρα τελευταία έχω μία εμμονή με ένα τραγούδι του Σταύρου Σιόλα που τραγουδάει με τη Φωτεινή Βελεσιώτου και λέει: «Τώρα που δεν υπάρχουνε διόδια, που πέφτει σαν ζεστή βροχή η αγάπη». Το βρίσκω ένα καταπληκτικό τραγούδι. Όποτε πέφτω πάνω του αισθάνομαι σαν να με λυτρώνει. Γενικά η τέχνη με λυτρώνει. Ακόμα κι όταν ήμουν πιτσιρικάς και ήθελα να φύγω και διάβαζα κόμιξ με τον Κόναν. Κι αυτό λυτρωτικό ήταν.

Από τη νέα γενιά ποια είναι τα ακούσματα που σου κάνουν αίσθηση;
Μου αρέσει πολύ ο Χαρούλης, η Μποφίλιου, ο Μαραβέγιας, η Ζουγανέλη. Τραγουδάνε τραγούδια που αγαπώ πολύ και μου αρέσουν. Και νεότερα παιδιά. Η Μιρέλλα Πάχου που εμφανίζεται μαζί μου και γράφει τώρα τραγούδια, η Δανάη Παναγιωτοπούλου, ο Αργύρης Λούλατζης, η Μαρία Παπαγεωργίου. Παιδιά που δεν τα ξέρει ο κόσμος αλλά έχουν το μεράκι, το μικρόβιο και γράφουν ωραία τραγούδια.

Την Τετάρτη τι θα ακούσει ο κόσμος;
Τραγούδια από τα 20 χρόνια της δισκογραφίας μου. Κυρίως με μία σπουδαία ορχήστρα. Με κάποια από τα μέλη της συνεργάζομαι πάνω από δέκα χρόνια. Τον Ηλία Δουμάνη στα τύμπανα, τον Ηλία Σινογιάννη στην ηλεκτρική κιθάρα, τον Δημήτρη Μουτάφη στο μπάσο, τη Μιρέλλα Πάχου στον πιάνο, το ακορντεόν και το τραγούδι και τον σπουδαιότερο ίσως… πνευστό που έχουμε στην Ελλάδα, τον Θύμιο Παπαδόπουλο. Και μετά από χρόνια θα συμπράξει μαζί μου ο σπουδαιότερος λυράρης της γενιάς του, που έπαιζα για 15 χρόνια μαζί του, ο Ζαχαρίας Σπυριδάκης που θα έρθει από την Κρήτη για να παίξουμε μερικά τραγούδια από την Κρήτη που είναι η μουσική καταγωγή μου. Τρεις ώρες γεμάτες τραγούδια δικά μου, συνεργασιών μου, αλλά και τραγούδια που αγαπάω.

Πρωταγωνιστές