Κληρικός δίχως έδρα...Μητροπολίτης Πολύκαρπος Λιώσης

 Β! ΜΕΡΟΣ

Ηγάπησα τον Κύριόν μου, πλὴν πολλάκις τον ἐπίκρανα. ῍Ας ἐπιβλέψῃ εἰς τὴν πρὸς αὐτὸν διάπυρον ἀγάπην μου και ἂς παρίδῃ χάριν αὐτῆς το πλῆθος τῶν ἀνομιῶν μου. Πρὸς Αὐτὸν καὶ πρὸς τὴν ἀγάπην του καὶ τὴν μακροθυμίαν του ἐλπίζω καὶ προσδοκῶ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς μου…῾Η συναίσθησις τῆς μηδαμινότητός μου αὕτη ἔκαμεν εἰς ἐμὲ πολύτιμον συντροφίαν…

Τι είναι εκείνο που κάνει τους ανθρώπους δυνατούς και αλύγιστούς μπροστά στις δικές τους περιπέτειες που όσο και να τους πληγώνουν τους κάνουν στωικούς και υπομονετικούς; Τι είναι εκείνο που τους μεταμορφώνει σε αγρίμια όταν οι συνάνθρωποί του αδικούνται και τρέχουν να πολεμήσουν την αδικία και να φωλιάσουν στην αγκαλιά τους, τους αδικημένους; Είναι μια καρδιά που φλέγεται από αγάπη στις δύο αληθινές διαστάσεις της αγάπης. Κάθετα προς τον Θεό και οριζόντια προς τους ανθρώπους. Μόνο έτσι αγαπάς, αληθινά. Το Φεβρουάριο του 1969 ένας Νόμος (Ν.Δ. 126/1969), θέτει όρια ηλικίας για τους Μητροπολίτες που όταν τα υπερβούν θα πρέπει να παραδώσουν την έδρα τους. Τον Μακαριστό Πολύκαρπο δεν τον νοιάζει  χρόνος που θα έρθει. Δεν κοιτάει το μπροστά, κοιτάει το αδυσώπητο σήμερα και τις ανάγκες που κουβαλάει. Όχι για τον ίδιο αλλά για τα πνευματικά του παιδία για το ποίμνιο που ο Θεός τον προόρισε. Και είναι ίδη Μητροπολίτης Σισανίου και Σιατίστης. Τέσσερα χρόνια μετά ο νόμος βάζει στην ομπρέλα του και τον Σισανίου Πολύκαρπό. Υποχρεώνεται να εγκαταλείψει την επαρχία του. Δεν δυσανασχετεί, δεν οργίζεται, δεν γαντζώνεται σε γήινες εξουσίες. Δεν παρακαλά και δεν απαξιώνει την αρχιερατική του τιμή στους διαδρόμους της κοσμικής και εκκλησιαστικής εξουσίας. Δεν γονατίζει. Θέλει μόνο να αποχαιρετίσει το ποίμνιο του. Να το αποχαιρετήσει έτσι όπως αρμόζει σε έναν ποιμένα. Να το συνάξει στο Ναό, να προσευχηθεί μαζί του, να του κηρύξει, να το κοινωνήσει. Να του κάνει δηλαδή το τραπέζι. Στις  7 Ιανουαρίου του 1973 θα λειτουργήσει στο Ιερό Ναό της Αγίας Μαρίνης Τσοτυλίου για τελευταία φορά. Είναι συγκινημένος με πόνο ψυχής. Όχι γιατί χάνει την εξουσία αλλά γιατί στερείτε την διακονία. Την υπηρετική δυνατότητα να βοηθά και να προστατεύει το ποίμνιο του. Γιατί του στερούν την μόνη ιδιότητα που αγαπά με πάθος. Την πατρότητα. Νουθετεί, αγκαλιάζει, παρηγορεί. Οι χριστιανοί με δάκρια στα μάτια προσπαθούν να ρουφήξουν τα τελευταία πατρικά του λόγια, να κρατήσουν την μορφή του στα μάτια και στο μυαλό τους. Να δυναμώσουν την ορφάνια τους στις τελευταίες του παρουσίες. Την επόμενη μέρα εγκαταλείπει για πάντα την επαρχία του. Πενήντα αυτοκίνητα τον συνοδεύουν εν πομπή μέχρι τα τελευταία όρια της Μητροπόλεως. 14 χρόνια υπηρεσίας δεν κλείνονται σε μια στιγμή. Είναι συγκινημένος αλλά δεν λυγίζει. Ο Θεός δίνει ο Θεός παίρνει αυτός ξέρει. Αυτός θα τα κανονίσει όλα. Και επιστρέφοντας στο αρχικό ερώτημα: Τι είναι εκείνο που κάνει τους ανθρώπους δυνατούς και αλύγιστούς μπροστά στις δικές τους περιπέτειες που όσο και να τους πληγώνουν τους κάνουν στωικούς και υπομονετικούς; Τι είναι εκείνο που τους μεταμορφώνει σε αγρίμια όταν οι συνάνθρωποί του αδικούνται και τρέχουν να πολεμήσουν την αδικία και να φωλιάσουν στην αγκαλιά τους, τους αδικημένους; Η πίστη. Η πίστη στο Θεό που για όλα είναι, για όλα φροντίζει, για όλα μεριμνά.

                                           

 Αλλά ας επιστρέψουμε στην κανονική ροή της ζωής του. Το 1935 τρεις Ιεράρχες της Εκκλησιάς τῆς Ελλάδος, ο Δημητριάδος Γερμανός, ο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομος καὶ ο Ζακύνθου Χρυσόστομος, εγκαταλείπουν το νέο ημερολόγιο και αναλαμβάνουν τὴν ηγεσία των παλαιοημερολογιτών. Ο ζήλος του παπά Πολύκαρπου τον δοκιμάζει. Και τον νικάει. Όχι από καιροσκοπισμό αλλά από αγνή πίστη στις προθέσεις, από ένθερμη πίστη στην αλήθεια, από αφοσίωση στο κατά λέξη της παράδοσης. Και προσχωρεί και εκείνος στους παλαιοημερολογίτες. Στις 27 Μαΐου 1935 χειροτονείτε  τιτουλάριος Επίσκοπος Διαυλείας στους κόλπους των παλαιοημερολογιτών και αισθάνεται την ανάγκη να απευθύνει ένα διάγγελμα κυρίως στους αγαπητούς πειραιώτες για να εξηγήσει. Και είναι χαρακτηριστικά μερικά σημεία από αυτό το κείμενο: Γνωστὸν τυγχάνει προς ὑμᾶς ότι ἐγεννήθην εἰς τον ἀγαπητὸν Πειραιᾶ. 'Ανετράφην καὶ ἐξεπαιδεύθην μεταξὺ ὑμῶν. 'Εσπούδασα τη  ὑποστηρίξει ὑμῶν. 'Εχρημάτισα ἐπὶ δεκαετίαν ὁλόκληρον πνευματικὸς διδάσκαλος ὑμῶν γράφων καὶ διδάσκων τον θεῖον λόγον. 'Εξήσκησα και θὰ ἐξασκήσω την φιλανθρωπίαν ἀνακουφίζων πολλῶν ὑμῶν τον πόνον καὶ τὴν δυστυχίαν καὶ ἐπάλαισα πολλάκις ἀγωνιζόμενος ὑπὲρ τῶν δικαίων τῆς ὀρθοδόξου ἡμῶν πίστεως… Μὴ πλανηθῆτε! Δεν προσεχώρησα εἰς τον ἀγῶνα, δια να γίνω ἀρχιερεύς, ὄχι· διότι πολλάκις ἐξεδήλωσα πρὸς ὑμᾶς την ἐπιθυμίαν μου, ότι οὐδέποτε θα παραδεχθῶ να προαχθῶ εἰς ἀρχιερέα· πλὴν νῦν παρεδέχθην, διότι το τοιοῦτον μοὶ ἐπέβαλεν η ἀνάγκη τῆς ἐκκλησίας… ἀποφασίσας να θυσιάσω εἰς τον ἅγιον βωμὸν τῆς ὀρθοδοξίας καὶ αὐτὴν ἀκόμη την ζωήν μου…Τους λέει από την καρδιά του πως είναι και θα παραμείνει ένας από αυτούς και θα αγωνιστεί κοντά τους ανεξάρτητα από τις επιλογές. Και θα το αποδείξει στα σκληρά χρόνια που έρχονται. Αλλά είναι και προφητικός γιατί σε ένα σημείο στο διάγγελμα του λέει: ῾Η ἀλήθεια δε τούτων θα ἀποδειχθῇ, όταν με την βοήθειαν του Θεοῦ καταπαύσῃ ο τρομερὸς σάλος ἐν τη ἐκκλησίᾳ, ὅτε και πάλιν θὰ ἐπανέλθω μεταξὺ ὑμῶν ζῶν ως ἁπλοῦς τις κληρικὸς ἄνευ ἕδρας….Πράγματι μετά από 38 χρόνια θα επιστρέψει στον αγαπημένο του Πειραιά και στην αγαπημένη του ενορία την Υπαπαντή το 1973. Το 1940 ξεσπάει ο πόλεμος και στην Ελλάδα και ο Μακαριστός Πολύκαρπός δίνεται ολόψυχα στον αγώνα για να βοηθήσει το ποίμνιο του. Πονάει μαζί τους, στερείτε μαζί τους, συνοδοιπορεί στους φόβους και στις αγωνίες τους. Το έργο του είναι δύσκολο και οι εποχές εξίσου δυσκολότερες. Αλλά δεν πτοείτε, συνεχίζει ταπεινά τον αγώνα του για την φροντίδα του συνάνθρωπου που δοκιμάζετε. Ο πόλεμος τελειώνει αλλά οι πληγές του πυορροούν. Τα κτίρια των ιδρυμάτων του Μακαριστού Πολύκαρπου είναι σχεδόν κατεστραμμένα. Στον αγώνα της αναδημιουργίας καταλαβαίνει την εισχώρηση καιροσκοπισμών και προσωπικών παθών στους κόλπους των παλαιοημερολογιτών και με τσακισμένα γόνατα από την προσευχή αποφασίζει την επιστροφή. Στις 12 Μαρτίου 1953 επανήλθε στους κόλπους της Εκκλησίας της Ελλάδος και του δόθηκε ο τίτλος του τιτουλαρίου Επισκόπου Σταυρουπόλεως, Βοηθού Επισκόπου της Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Η Εκκλησία ως μάνα ξέρει και να συγχωρεί, ξέρει και να αναγνωρίζει.

Στις 22 Σεπτέμβριου 1958 ο Επίσκοπος Σταυρουπόλεως Πολύκαρπος Λιώσης εξελέγη παμψηφεί από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας τῆς 'Ελλάδος Μητροπολίτης της Ιεράς Μητροπόλεως Σισανίου καὶ Σιατίστης. Απευθυνόμενος στο ποίμνιο του στον ενθρονιστήριο λόγο του ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος τόνισε με έμφαση: «οὐκ ἄρξω ἐγώ· Κύριος ἄρξει ὑμῶν». Δεν θα διοικήσω εγώ ο Κύριος θα διοικήσει γιατί δική του είναι η εξουσία. Και η εξουσία του Χριστού λέγετε Διακονία, είναι υπηρεσία αγάπης για όλους τους ανθρώπους. Και ξεκίνησε την δράση. Οργάνωσε τον ιερό κλήρο μεριμνώντας αρχικά για την κατάρτιση του διοργανώνοντας κάθε Αύγουστο τριήμερα ιερατικά συνέδρια ενώ ίδρυσε και φροντιστήριο εξομολόγων στην Ιερά Μονή Μικροκάστρου. Παράλληλα ίδρυσε τον «Σύλλογο αλληλοβοηθείας Κληρικών» της Μητροπόλεως του για να βοηθάει τους κληρικούς του στις δύσκολες οικονομικές-οικογενειακές τους ανάγκες. Φροντίδα σε όλα. Πατρότητα αγάπης και θυσίας. Το 1959 προέκυψε θέμα συγχωνεύσεως της Μητροπόλεως Σισανίου και Σιατίστης με την Μητρόπολη Γρεβενών. Σε αυτήν την μεγάλη Μητροπολιτική Περιφέρεια που θα δημιουργούταν ο Πολύκαρπός θα ήταν ωφελημένος γιατι εκείνος θα την διοικούσε. Εκείνος υπεράνω προσωπικών φιλοδοξιών, αρνήθηκε την συγχώνευση και απείλησε με παραίτηση σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι πιστοί λάτρευσαν την αφοσίωση του και την ανιδιοτέλεια του. Με τις ενέργειες και την μαχητική στάση του Μητροπολίτη Πολύκαρπου η συγχώνευση ματαιώνεται. Μέσα στην Μητροπολιτική οικία εγκαθιστά τυπογραφείο για τις ανάγκες της Μητροπόλεως στέλνοντας τακτικά ενημερώσεις και ψυχωφελείς λόγους στο ποίμνιο. Σε πολλά σημεία της Σιάτιστας αλλά και των άλλων κωμοπόλεων αναρτά πινακίδες και μεγάλα ξύλινα ταμπλό στα οποία αναγράφονται ρητά από την Αγία Γραφή ή δικές του παραινέσεις. Ενισχύει του μαθητές, τους καθηγητές και τα σχολεία με βιβλία και υλικά και οργανώνει τα κατηχητικά σχολείο που επί των ημερών του θα δημιουργηθούν 105 τμήματα όλων των κατηχητικών βαθμίδων με 4000 μαθητές-μαθήτριες. Ιδρύει στην Ιερά Μονή Παναγίας Μικροκάστρου ορφανοτροφείο και γεροκομείο, στην Σιάτιστα οικοτροφείο θηλέων και στο Πεντάλοφο Βοΐου οικοτροφεία αρρένων και θηλέων, και τα δύο ιδιοκτησίας της Μητροπόλεως. Ίδρυσε επίσης, 10 ενοριακά φιλόπτωχα ταμία  και 8 μαθητικά συσσίτια σε φτωχά χωριά και κωμοπόλεις και δημιούργησε ειδικό «Ταμείο φιλανθρωπικών ιδρυμάτων» για την κάλυψη διάφορων αναγκών όλων των ιδρυμάτων που δημιουργούσε. Ενεργοποίησε  δύο παλαιότερα κληροδοτήματα που ήταν σε αδράνεια, το «Τραμπάντζειον κληροδότημα Σιατίστης» το 1967 και τὸ «Κατσίκειον κληροδότημα Ερατύρας» τὸ 1968. Επίσης ήταν Πρόεδρος και σε άλλα ιδρύματα όπως: το οικοτροφείο αρρένων Σιατίστης, η Τσίπειος τεχνική σχολή, το οικοτροφείο αρρένων Τσοτυλίου και το Πρεβαντόριο Μικροκάστρου. Θεμελίωσε επισκοπείο στο κέντρο του Τσοτυλίου στις 17 Ιουλίου του 1965 το οποίο αποπερατώθηκε σύντομα. 

Το σπουδαίο αυτό ποιμαντικό έργο όπως  αναφέραμε και στην αρχή του κειμένου μας, διακόπηκε λόγο του Ν.Δ. 126/1969 που έθετε όριο ηλικίας στους Αρχιερείς, αναγκάζοντας τον Μητροπολίτη Πολύκαρπο να εγκαταλείψει το ποίμνιο του στις 8 Ιανουαρίου του 1973, ύστερα από 14 χρόνια καρποφόρας ποιμαντορίας. Ο λαός τον αποχαιρετούσε με δάκρυα στα μάτια. Εκείνος σκεφτικός και συγκινημένος αναπολούσε τις στιγμές της ζωής του. Η ροή του χρόνου γύρισε στο μακρινό 1935 και η θύμηση του έφερε στο νου τα δικά του λόγια: ὅτε και πάλιν θὰ ἐπανέλθω μεταξὺ ὑμῶν ζῶν ως ἁπλοῦς τις κληρικὸς ἄνευ ἕδρας…Ένας νέος δρόμος ανοίγεται…

Συνεχίζεται….

Κώστας Ζουρδός

* Οι φωτογραφίες είναι από το ιστολόγιο Συμβολή και η βιογραφική μας πηγή είναι το βιβλίο του θεολόγου Διονύση Ανατολικιώτου: "Ο αρχιερέας της αγάπης".