Χωρίς (τον) Μαρτίνι δεν υπάρχει πάρτι…

Του Κώστα Ζουρδού, θεολόγου

Τώρα θα αναρωτιέται κανείς τι δουλεία έχει ένας τίτλος μιας διαφήμισης με την φωτογραφία ενός ρωμαιοκαθολικού καρδινάλιου. Με μια πρώτη ματιά καμία. Αλλά όταν ένας καρδινάλιος και ένα ποτό έχουν το ίδιο επώνυμο τότε τα πράγματα κάπως ξεδιαλύνουν, αλλά ας τα πάρουμε από την αρχή. Στις αρχές της δεκαετίας του 2000 μια διαφήμιση του γνωστού ποτού Μαρτίνι κάνει θραύση δείχνοντας τον γοητευτικό ηθοποιό  George Clooney να «τρώει πόρτα» σε ένα πάρτυ επειδή δεν έφερε μια φιάλη από το γνωστό ποτό με την οικοδέσποινα να του ανοίγει την πόρτα και να του την κλείνει κατάμουτρα λέγοντας του: «No martini, No Party»…Μια διαφήμιση με μεγάλη επιτυχία και ένα σλόγκαν που για πολλά χρόνια και για πολλούς λόγους ήταν στα χείλη των πολιτών στον πολιτισμένο κόσμο. Την ίδια περίοδο η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ετοιμαζόταν να εκλέξει Πάπα στην θέση του  Πάπα Ιωάννη Παύλο του Β΄ που μόλις είχε εγκαταλείψει τα εγκόσμια και στο Βατικανό οι προετοιμασίες ήταν σε πλήρη εξέλιξη με τους πιστούς να αγωνιούν αν θα φανεί ο λευκός καπνός σύντομα. Ένα από τα φαβορί για να αναλάβει την ηγεσία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας ήταν ο Αρχιεπίσκοπος του Μιλάνου Καρδινάλιος Κάρλο Μαρία Μαρτίνι, μια από τις πιο προοδευτικές φωνές της Εκκλησίας του Βατικανού με απόψεις πάντα προχωρημένες και αντιφατικές. Όταν ο Αρχιεπίσκοπος Κάρλο Μαρία Μαρτίνι έφτασε στην Αγία Έδρα για την Παπική Εκλογή ένα πλήθος από δημοσιογράφους έτρεξε για να του πάρουν έστω μια μικρή δήλωση. Ένας δημοσιογράφος απότομα και με δυνατή φωνή έκανε μια ερώτηση που ήταν στα χείλη όλων. « Καρδινάλιε Μαρτίνι θα είστε υποψήφιος για Πάπας;». Ο Καρδινάλιος τους κοίταξε όλους και χαμογέλασε. Και αμέσως απάντησε αφήνοντας τους άφωνους. «No martini, No Party».

Ο Κάρλο Μαρία Μαρτίνι γεννήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου του 1927 στο Orbassano μια επαρχιακή πόλη στο Τορίνο και οι ευσεβείς γονείς του τον βάπτισαν λίγες μέρες μετά στις 22 Φεβρουαρίου τιμώντας μια παράδοση πως τα παιδία έπρεπε να βαφτίζονται νωρίς. Τα μαθητικά του χρόνια τα πέρασε σε σχολεία που είχαν ιδρυθεί από Ιησουίτες πάντα στο Τορίνο και εισήλθε στην Εταιρεία του Ιησού στις 25 Σεπτεμβρίου 1944 και χειροτονήθηκε στην ιεροσύνη από τον Καρδινάλιο Maurilio Fossati στις 13 Ιουλίου 1952. Σπούδασε Φιλοσοφία στο Μιλάνο και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο στην Θεολογία το 1958 στην οποία και αρίστευσε. Μετά από μερικά χρόνια διδασκαλίας στο σχολείο του Chieri, επέστρεψε στη Ρώμη και κέρδισε ένα άλλο διδακτορικό σε μια διατριβή σε κώδικες του Ευαγγελίου του Λουκά  στο Πανεπιστημιακό Βιβλικό Ινστιτούτο. Αφού ολοκλήρωσε τις σπουδές του, ο Μαρτίνι ακολούθησε γρήγορα μια επιτυχημένη ακαδημαϊκή σταδιοδρομία φτάνοντας μέχρι την θέση του Πρύτανη στο Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο, ένα αξίωμα που υπηρέτησε από το 1969 έως και το 1978. Οι επιστημονικές του δημοσιεύσεις είχαν πάντα μεγάλη απήχηση και στους θεολογικούς κύκλους και στους βαθειά σκεπτόμενου πιστούς. Στις 29 Δεκεμβρίου 1979, ο Πάπας Ιωάννης Παύλος Β ' έκλεξε  τον Μαρτίνι Αρχιεπίσκοπο του Μιλάνου, και εκείνος επέλεξε για σύνθημα στο οικόσημο του την φράση. «Για την αγάπη της αλήθειας, τολμούν να επιλέγουν δυσμενείς καταστάσεις». Έκφραση καθόλου τυχαία για την προσωπικότητα του Μαρτίνι.

Πολύ σύντομα ο καρδινάλιος Μαρτίνι με τις φιλελεύθερες και προοδευτικές του θέσεις έγινε γνωστός και αγαπητός κυρίως από την νεολαία και τα βιβλία του έτυχαν μεγάλης κυκλοφορίας. Οι θέσεις του ήταν πάντα στα ακρότατα θεολογικά όρια και έβαζε πάντα την αγάπη για τον άνθρωπο πάνω από όλα. Διακρινόταν για την τάση να ασκεί έντονη κριτική στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, την Εκκλησία του αλλά και για τον σεβασμό που έτρεφε για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ένα σημείο σταθμός και καρπός ενός αξιόλογου βιβλίου με τίτλο: Τι πιστεύει αυτός που δεν πιστεύει. Ένας διάλογος για την ηθική στους έσχατους καιρούς, ήταν ο δημόσιος διάλογος που είχε ο Καρδινάλιος Μαρτίνι για θέματα πίστεως με τον Ουμπέρτο Έκο. Το βιβλίο έκανε εκδοτικό πάταγο στον Δυτικό Κόσμο και οι θέσεις του Μαρτίνι εντυπωσίασαν. Οι σημαντικότερες προοδευτικές του θέσεις που συντάραξαν την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ήταν: η χρήση αντισύλληψης σε ορισμένες σύνθετες περιπτώσεις, το δικαίωμα νομικής κάλυψης των ομοφυλοφίλων, η χειροτονία διακονισσών, εξέφρασε την άποψη για μια συλλογική άσκηση της εκκλησιαστικής εξουσίας, ήταν υπέρμαχος της κατάργησης των κοινωνικών αδικημάτων και την εναντίωση της Ρωμαιοκαθολικής εξουσίας και η βιοηθικές του θέσεις ήταν πάντα προχωρημένες πιστεύοντας πως οι ασθενείς με τελική ασθένεια έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να αρνηθούν θεραπείες και οι θεράποντες γιατροί να μην κινδυνεύουν νομικά.

Στις εκλογές των Καρδιναλίων για την ανάδειξη του νέου Πάπα, μετά τον θάνατο του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β΄, ο Μαρτίνι ήταν ένα από υα αδιαφιλονίκητα φαβορί, παρά το προχωρημένο της ηλικίας του και την ασθένεια του πάρκινσον που άρχιζε να τον ταλαιπωρεί έντονα. Σύμφωνα με κάποιες πηγές στην πρώτη ψηφοφορία έλαβε 40, δύο περισσότερους από τον Joseph Ratzinger συντηρητικό υποψήφιο. Στην δεύτερη ψηφοφορία ο Μαρτίνι αποσύρθηκε υπέρ του Joseph Ratzinger, παρόλο που στο παρελθόν πίστευε πως οι συντηρητικές του θέσεις δεν είναι καλές για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, λόγω ίσως μιας κρίσης ή μιας υποψίας κρίσης της ασθένειας του που τον έκαναν να κάνει δεύτερες σκέψεις σχετικά με τον παπικό θρόνο. Εντέλει ο λευκός καπνός βγήκε και ο Καρδινάλιος Joseph Ratzinger έγινε ο επόμενος Πάπας με το όνομα Βενέδικτος ΣΤ.

Τον Φεβρουάριο του 2007 ο Μαρτίνι συμπληρώνοντας το 80 έτος της ζωής του παραιτήθηκε από την θέση του για αν περάσει μια ζωή μελέτης και περισυλλογής Αποσύρθηκε στην αρχή στο Παπικό Ινστιτούτο της Ιερουσαλήμ την πόλη που υπεραγαπούσε και που είχε εκφράσει την επιθυμία να ταφεί σε αυτήν κάτι που δεν πραγματοποιήθηκε στο τέλος. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα πέρασε σε ένα μικρό διαμέρισμα στο κολέγιο τον Ιησουιτών κοντά στο Μιλάνο. Ο Καρδινάλιος Μαρτίνι έφυγε από τον μάταιο κόσμο στις 31 Αυγούστου του 2012 και την σωρό του συνόδευσαν 150.000 πιστοί ρωμαιοκαθολικοί μέχρι το κοιμητήριο του Μιλάνου. Η ιταλική κυβέρνηση εκπροσωπήθηκε από τον πρωθυπουργό Mario Monti και τη σύζυγό του. Ο Μαρτίνι θάφτηκε σε έναν τάφο στην αριστερή πλευρά του καθεδρικού ναού που έβλεπε τον κύριο βωμό στο κοιμητήριο του Μιλάνου.

Πριν το τέλος του είχε αρνηθεί τις ιατρικές υπηρεσίες είτε από πεποίθηση είτε γιατί ήθελε να αναμετρηθεί με τις δικές του μικρές δυνάμεις με τον θάνατο. Σε κάθε περίπτωση έδωσε το δικό του μήνυμα ανάλογα με τον αποδέκτη. Σε όλοι του την ζωή ο Καρδινάλιος Μαρτίνι αγωνιζόταν για να αλλάξει την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Δεν τα κατάφερε. Λίγες μέρες μετά τον θάνατο του κυκλοφόρησε η τελευταία του συνέντευξη. Σε μια παράγραφο έλεγε: «Η εκκλησία είναι 200 χρόνια πίσω. Γιατί δεν αφυπνιζόμαστε; Μήπως φοβόμαστε;». Ο Καρδινάλιος Μαρτίνι, αυτή η ψηλή επιβλητική φιγούρα με το σαρκαστικό χαμόγελο άφησε αναλλοίωτο το στίγμα του στην Εκκλησία του. Δεν την άλλαξε. Δεν μπόρεσε. Δεν ήταν εξάλλου εύκολο. Το σίγουρο είναι πως χωρίς τον Μαρτίνι ( και την σκέψη του) όχι μόνο πάρτι δεν γίνεται αλλά και αλλαγή για την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο προοδευτικός του λόγος πάντα θα ξεσηκώνει: «Η κουλτούρα μας έχει γεράσει, οι εκκλησίες μας είναι μεγάλες και άδειες και η εκκλησιαστική γραφειοκρατία ενισχύεται, τα τελετουργικά και τα άμφιά μας είναι πομπώδη» «Η Εκκλησία πρέπει να παραδεχθεί τα σφάλματά της και να αρχίσει μια ριζική αλλαγή, πρώτα από τον Πάπα και τους επισκόπους...»