Έλλεν Κέλερ-Άννα Σάλιβαν

Αφιέρωμα στην Έλλεν Κέλερ- Στη δύναμη της θέλησης

Φωτεινά παραδείγματα γυναικών που κοσμούν το παγκόσμιο στερέωμα για τη θαυμαστή τους θέληση, πίστη, υπομονή, επιμονή, και εσωτερική δύναμη είναι και οι μορφές της Έλεν Κέλερ και της δασκάλας της Άννας Σάλιβαν.
Ανάμεσα στις γυναικείες μορφές που με τα προσόντα, την προσωπικότητα και τη μόρφωσή τους, πρόσφεραν κάτι μεγάλο στην κοινωνία δεσπόζει η  μορφή της Έλεν Κέλερ.
Κανείς δεν μπορούσε να πιστέψει, πώς το μικρό εκείνο, τυφλό, κωφάλαλο παιδί, θα πρόσφερε τόσα πολλά με το παράδειγμά του, ώστε να γίνει φωτεινός οδηγός πολλών άλλων ανθρώπων. Η Κέλερ δε λύγισε από τη στέρηση των δυο σπουδαιότερων αισθήσεων και της φωνής, αλλά αγωνίστηκε σκληρά, πάλεψε γενναία και στο τέλος νίκησε!
Στην καταπράσινη πόλη της Βόρειας Αλαμπάμα, τη μικρή Τουσχούμπα της Αμερικής, ένα καλοκαιριάτικο πρωινό, στις 27 Ιουνίου 1880, γεννήθηκε ένα κοριτσάκι. Το σπίτι των Κέλερ γέμισε από τις φωνούλες της μικρής, που ήρθε στο κόσμο. Στους έξι μήνες η μικρή Έλεν άρχισε να ψελλίζει τις πρώτες της λέξεις.

Παρατηρούσε όλα γύρω της με μεγάλη προσοχή, λες και καταλάβαινε πως πολύ γρήγορα θα 'ρχόταν ο καιρός που δε θα τα ξανάβλεπε! Και το κακό δεν άργησε να 'ρθει: Ένα απόγευμα του Φεβρουαρίου 1882, δυνατός πυρετός ήρθε ξαφνικά στο μικρό κοριτσάκι και το έριξε πολύ βαριά στο κρεβάτι. Ο γιατρός είχε αποφασίσει το θάνατο της μικρής Έλεν. Μα ένα πρωινό έτσι ξαφνικά όπως είχε έρθει, την άφησε ο πυρετός. Ήταν οστρακιά. Η αρρώστια όμως της είχε σφαλίσει για πάντα τα μάτια και τα αυτιά. Η Έλεν ήταν αδύνατο πια να μιλήσει, ν' ακούσει, να δει!
Ποιος αλήθεια μπορούσε να πιστέψει ή να μαντέψει την εξέλιξη αυτού του τυφλού, κωφάλαλου παιδιού!
Αν ήταν τουλάχιστο μόνο τυφλό ή μόνο κωφάλαλο ! Αλλά όχι! Η ζωή δεν το ήθελε έτσι. "Ήθελε με την εξέλιξη του παιδιού αυτού ν' αποδείξει ότι ο εσωτερικός κόσμος του κάθε ανθρώπου κλείνει τεράστιες δυνάμεις, ικανές, όταν εξωτερικευτούν και αξιοποιηθούν κατάλληλα, να νικήσουν κάθε δυσκολία, κάθε σωματική έλλειψη ή αναπηρία.
Είναι ο ψυχικός εκείνος δυναμισμός που χαλυβδώνει τη θέληση και μεταβάλλει τα ακατόρθωτα σε πραγματικότητα. Κι από την άλλη μεριά να αποδείξει τη σπουδαιότητα της αληθινής αγωγής της γεμάτης αγάπη και φροντίδα γι' αυτόν που πρέπει να οδηγήσουμε στη ζωή. Κι αυτό το βλέπουμε τόσο καθαρά στην εξέλιξη της Κέλερ. Τα μάτια της δεν μπορούν να δουν πια το φως του ήλιου, την αρμονία των χρωμάτων της φύσης...! "Ένα βαθύ σκοτάδι απλώθηκε στα έκπληκτα μάτια της μικρής Έλεν και της στέρησε για πάντα το φυσικό φως. Τ' αυτιά της δε θα μπορούσαν πια ν' ακούσουν τη γλυκιά αρμονία της μουσικής, τα κελαηδήματα των πουλιών...! Και η γλώσσα της θα ήταν αδύναμη να εκφράσει τον εσωτερικό της κόσμο, τις ανάγκες, τους πόθους, τα όνειρά της! Τι φοβερό αλήθεια για τη μικρή Κέλερ να νιώθει ότι είναι αδικημένη από τη φύση, διαφορετική από τον άλλο κόσμο! Η συνειδητοποίηση της κατάστασης της, την έκανε ν' αντιδρά με μανία. Κλωτσούσε και φώναζε, γρατσουνούσε όσους τολμούσαν να την πλησιάσουν. Αφού δεν μπορούσε να παίζει όπως τα άλλα παιδιά, για να διασκεδάζει, έσκιζε τα φορέματά της και ψαλίδιζε τα  μαλλιά της.
Μια μέρα έκλεισε τη μητέρα της στο κελάρι και γελούσε ευχαριστημένη, καθώς βρόνταγε η πόρτα στα αλλεπάλληλα χτυπήματα της μητέρας της από μέσα. Ήταν  μια ενόχληση και ένας κίνδυνος...Εκείνη, που αγαπούσε ήταν η κούκλα της, επειδή την άφηνε να παίζει μαζί της, μα δε συνέβαινε το ίδιο και με τη μικρή της αδερφή, που ποτέ δεν την παραδέχτηκε σα σύντροφο στα παιγνίδια της. Κάποτε που τη βρήκε να κοιμάται αναποδογύρισε την κούνια της. Μια μέρα έχυσε ένα ποτήρι νερό πάνω στην ποδιά της και την άπλωσε να στεγνώσει μπροστά στο μισοσβησμένο τζάκι. Όταν όμως είδε ότι δε στέγνωνε, την άπλωσε πάνω στα κάρβουνα. Και σε μια στιγμή τα φορέματά της πήραν φωτιά. Η νταντά της που ήταν εκεί κοντά, προσπάθησε να τη σώσει ρίχνοντας μια κουβέρτα πάνω της: «Το καημενούλι», είπε στους γονείς της Έλεν, «ίσως θα ήταν καλύτερα αν είχε καεί» ! Πίσω, όμως, απ’ όλες αυτές τις αντιδράσεις για τη μειονεκτικότητα που αισθανόταν απέναντι στους άλλους ανθρώπους, θα μπορούσε κανείς να διαπιστώσει ότι μια νέα ζωή άρχιζε για την Έλεν.
Εκτός από τον αισθητό κόσμο, που για την Έλεν ήταν άγνωστος, υπήρχε κι ένας άλλος κόσμος, πολύ ανώτερος απ’ αυτόν, ο κόσμος του πνεύματος, που για όλους είναι ανοιχτός και που η Κέλερ έμελλε να βαδίσει με σταθερά βήματα για να τον καταχτήσει! Και στον κόσμο αυτό του πνεύματος βρέθηκε το χέρι που απλώθηκε να την οδηγήσει: Ήταν η Άννα Σάλιβαν, η δασκάλα, που δέχτηκε να διδάξει στο τυφλό κωφάλαλο παιδάκι, πώς να ...μιλάει, πώς να διαβάζει και πώς να γράφει!
Η Άννα Σάλιβαν ήταν από τις σπάνιες μεγαλοφυΐες, που γεννιούνται μέσα στον πόνο και στη στέρηση. Στα 20 της χρόνια, στον πρώτο ενθουσιασμό για την αποστολή της έγινε δασκάλα της Έλεν. Υπεράνθρωπο το έργο! Αμέτρητες οι δυσκολίες; Τεράστια τα εμπόδια! Πώς κι από πού ν’ αρχίσει;
Μπροστά της είχε ένα τυφλό, κωφάλαλο παιδί γεμάτο απορίες που έπρεπε να λύσει, αλλά και να δημιουργήσει καινούργιες. Ποτέ ένα τέτοιο παιδί δε θα έκανε την ερώτηση : «Ποιος ανάβει τα φωτάκια τ' ουρανού;» Και η Σάλιβαν με υπομονή εξηγούσε και περιέγραφε τ’  αστέρια με κινήσεις ειδικές πάνω στην παλάμη του παιδιού, ικανοποιώντας τις απορίες της. Αλλά το έργο της Άννας Σάλιβαν δε σταματούσε μόνο στο να εξηγεί τα διάφορα αντικείμενα και φαινόμενα του κόσμου, αλλά και να τα δείχνει. Δεν αρκούσε δηλ. να εξηγήσει μόνον ότι το λουλούδι είναι ένα φυτό, αλλά έπρεπε και να δείξει το λουλούδι. "Ένας τιτάνιος αγώνας άρχιζε για την Άννα Σάλιβαν. "Ένα αδικημένο από τη φύση πλάσμα έπρεπε να βρει το δρόμο του, ώστε να υπάρξει θέση και γι' αυτό στον κόσμο. Και στο δύσκολο αυτό έργο έμελλε ν'  ανταποκριθεί απόλυτα η Σάλιβαν και να μείνει για πάντα στο πλευρό της Έλεν. "Έργο αφάνταστα δύσκολο και για τη δασκάλα και για τη μαθήτρια. «Ώστε, έγραφε η Μ. Βράντυ, χρειάζεται: η δύναμη ενός μεταφορέα, η υπομονή ενός ανθρακωρύχου, η απόφαση ενός αγωνιστή, και η λεπτότητα του ποιητή»!
Κι αληθινά τα είχε όλα αυτά η  Σάλιβαν, γι'  αυτό και πέτυχε το θαύμα Κέλερ». Η δυσκολία του έργου δεν είχε και τόση μεγάλη σημασία, αρκούσαν: η γεμάτη αγάπη καρδιά της Κέλερ, για να υπερνικηθούν και τα μεγαλύτερα εμπόδια.
Τα εξασκημένα χέρια της Σάλιβαν, συνέχεια περασμένα μέσα στα δάχτυλα της μικρής Έλεν, της μιλούσαν με την ιδιαίτερη γλώσσα των σημάτων, για όλα όσα συνέβαιναν.
Πόσο διαφορετική αισθάνεται τη ζωή της τώρα, η Έλεν!  Ένας καινούργιος κόσμος άγνωστος ως τότε, άρχισε να ζωγραφίζεται στην καρδιά της. Είναι όλα τόσο ωραία, που δε χορταίνει να τα απολαμβάνει! Πόσο ευτυχισμένη νιώθει τώρα! Μια βαθιά χαρά την πλημμυρίζει, καθώς ο νους της φτερουγίζει στους καινούργιους αυτούς ορίζοντες! Αλλά, όσο τα χρόνια περνούν, τόσο πιο δυνατή γίνεται η επιθυμία της Κέλερ να προχωρήσει περισσότερο, να γνωρίσει πιο πολλά. Γι' αυτό αγωνίζεται, κουράζεται. Μα τις προσπάθειές της αυτές δεν τις ακολουθεί πάντοτε μια ικανοποιητική επιτυχία. Πολλές φορές, ύστερα από σκληρές προσπάθειες, δοκιμάζει την απογοήτευση της αποτυχίας... Και τις στιγμές αυτές η Κέλερ λυγίζει. Δεν υποχωρεί όμως. Η θερμή της πίστη την εμπνέει με θάρρος και δύναμη. Γι’  αυτό αγωνίζεται ενάντια στην αποθάρρυνση και τη μελαγχολία, ώσπου να νικήσει.
Η ίδια περιγράφει εύγλωττα τον αγώνα της αυτό: «Αφού δεν υπάρχει βασιλικός δρόμος για την κορφή, χρειάζεται να προχωρώ με δυσκολία το ανηφορικό μονοπάτι... Πολλές φορές γλιστράω προς τα πίσω, πέφτω! Σηκώνομαι όμως γρήγορα και τρέχω πάλι ενάντια στα εμπόδια. Συχνά χάνω τη διάθεσή μου, αλλά την ξαναβρίσκω πάλι με τη βοήθεια του θεού και την κρατώ πιο σφιχτά. Σέρνομαι τότε προς τα επάνω, κερδίζω κάτι λίγο, αναθαρρώ, παίρνω πιο πολύ ζήλο, ανεβαίνω ψηλότερα και τότε αρχίζω να βλέπω τον ορίζοντα να πλαταίνει. Κάθε αγώνας είναι μια νίκη !» Τι μεγάλη, αλήθεια, καρδιά! Είχε κάθε λόγο να ζει σε θλίψη, κι όμως αγωνιζόταν υπεράνθρωπα για να τη διώχνει. Όταν πάλι διάβαζε, έγραφε με ενθουσιασμό: «Τι ανέκφραστη χαρά αισθάνομαι, όταν διαβάζω για τον Αχιλλέα, τον Οδυσσέα, την Ανδρομάχη κι όλους τους ήρωες της Αρχαίας Ελλάδας, στη δοξασμένη τους γλώσσα! Νομίζω πως η Ελληνική είναι η πιο χαριτωμένη γλώσσα απ' όσες γνωρίζω. "Αν είναι αλήθεια ότι το βιολί είναι το τελειότερο από τα μουσικά όργανα, τότε η ελληνική γλώσσα είναι το βιολί της ανθρώπινης σκέψης»! Όταν κοπίαζε στην άλγεβρα και στη γεωμετρία και κλεινόταν από τις δυσκολίες, τότε της έρχονταν στο νου, χωρίς να το θέλει, όλα τα κορίτσια της ηλικίας της. Κι όταν σκεφτόταν ότι την ώρα πού αυτή αγωνιζόταν εκείνες θα χαίρονταν την ελευθερία τους, ένα κύμα λύπης την πλημμύριζε: «Μια απέραντη σιωπή κάθεται τότε πάνω στην ψυχή μου», γράφει η ίδια. Μα η κατάσταση αυτή δε μένει για πολύ μέσα της: «Γιατί σε λίγο», συνεχίζει, «έρχεται η ελπίδα μ'  ένα χαμόγελο και μου ψιθυρίζει: υπάρχει χαρά στο ξέχασμα του εαυτού σου, στην αυταπάρνηση ! Έτσι, προσπαθώ το φως των άλλων ματιών να τα κάνω δικό μου ήλιο, τη μουσική που αντηχεί στ' αυτιά τους δική μου συμφωνία, το χαμόγελο που ανθίζει στα χείλη τους δική μου ευτυχία»! Τι  μεγαλείο καλλιεργημένης ψυχής! Πόσο δύσκολο είναι, αλήθεια, να μπορεί κανείς να κάνει τη χαρά των άλλων δική του ευτυχία, όταν μάλιστα ο ίδιος βρίσκεται σε τόσο δύσκολη κατάσταση!
Στο σκληρό αυτό αγώνα της η Κέλερ εμβαθύνει και στην πολύτιμη επιστήμη της υπομονής! «Έζησα πολλά χρόνια κι έχω δει πολλά χαρούμενα πρόσωπα, αλλά ποτέ ως σήμερα δεν είδα ένα τόσο αχτινοβόλο πρόσωπο, σαν του παιδιού αυτού», έγραφε κάποιος που τη γνώρισε. Κι αυτό ήταν έκφραση της ομορφιάς, που ζούσε μέσα της. Ήταν η εσωτερική της ατμόσφαιρα, που από τη φωτεινή καρδιά της ξεχυνόταν πλούσια στο πρόσωπό της. Συχνά, μ' όλη την παιδική της αφέλεια, έκανε βαθιές σκέψεις για την ηλικία της: «Μου προκαλεί απορία, γράφει, η σκέψη τι να γίνονται άραγε οι χαμένες ευκαιρίες στη ζωή μας. Ίσως, ο φύλακας άγγελός μας να τις μαζεύει, καθώς τις αφήνουμε να φύγουν και θα μας τις ξαναδώσει όταν γίνουμε πιο συνετές και ξέρουμε πώς να τις χρησιμοποιήσουμε καλύτερα». Και κάπου άλλου γράφει: «Βρίσκω ότι τέσσερα πράγματα έχω να μάθω στο σχολείο της ζωής: να σκέφτομαι καθαρά, να αγαπώ ειλικρινά κάθε άνθρωπο, να κάνω το καθετί με τα πιο αγνά ελατήρια και να εμπιστεύομαι αδίσταχτα στο Θεό»!
Αυτά αποτελούσαν το καθημερινό της σύνθημα. Με καταπληκτική εργατικότητα και μοναδική ενεργητικότητα περνούν τα χρόνια για την Κέλερ. Μορφώθηκε, διακρίθηκε με σπουδές Φιλοσοφίας, Μαθηματικών και Φιλολογίας. Έμαθε την αρχαία ελληνική γλώσσα, τη Λατινική, Αγγλική, Γαλλική  και Γερμανική ! ! ! «Η πιο μεγάλη μου επιθυμία είναι να μοιραστώ την ευτυχία μου με τους άλλους αδερφούς μου», γράφει. Κι εργάζεται ακούραστα για να δώσει κάτι απ' τον εαυτό της, να σκορπίσει λίγη αγάπη στους πονεμένους, που είναι οι αγαπημένοι της ζωής της.
Η ευαίσθητη, λεπτή ψυχή της αισθάνεται τη μεγαλύτερη ικανοποίηση κι ευτυχία όταν δίνει λίγη χαρά στους άλλους. Ιδιαίτερα στα τυφλά, κωφάλαλα παιδιά. Για πολλά χρόνια ήταν πρόεδρος της Χριστιανικής Εταιρείας «Τζον Μίλτον», που φρόντιζε για την πνευματική τροφοδοσία και γενική μόρφωση 300.000 τυφλών της Αμερικής και 15.000.000 περίπου τυφλών διαφόρων χωρών.
Ονομαστή συγγραφέας, έγγραψε πολλά βιβλία, που μεταφράστηκαν σε 9 γλώσσες. Ιδιαίτερα το έργο της: «Η ιστορία της ζωής μου» που έγραψε σε ηλικία 22 μόλις ετών, το 1902 έγινε και κινηματογραφική ταινία με πρωταγωνίστρια την ίδια. Άλλα έργα της: «Αισιοδοξία», «Ό κόσμος όπου ζω», «΄Εξω από το σκοτάδι» κ.ά. Έγραψε επίσης πολλές μελέτες και άρθρα σε διάφορα περιοδικά και εφημερίδες.
Ταξίδεψε σε πολλές χώρες του κόσμου. Είχε εξαιρετική κοινωνική άνεση και ευελιξία, στις σχέσεις της με τους άλλους. Διάσημοι συγγραφείς, όπως ο Μαρκ Τουαίν, ο Μπέρναρ  Σω κ.ά., μίλησαν  με θαυμασμό γι' αυτή όταν τη  γνώρισαν.
Την Ελλάδα επισκέφτηκε το 1953. Κατέπληξε όλους όσοι τη γνώρισαν: «Ήταν ντυμένη με εξαιρετικό γούστο, απλή, μ' ένα χαμόγελο ακτινοβόλο, τόσο άνετη, που νόμιζες ότι σε κοίταζε στα μάτια», είπε κάποιος που την είδε από κοντά. Η Γραμματέας της, που τη συνόδευε, είπε ότι γνώριζε τη θέση κάθε πράγματος και αντικειμένου στο σπίτι και στο γραφείο της. Διάλεγε η ίδια το ρουχισμό και τα προσωπικά της είδη με καταπληκτικό γούστο.
Η Κέλερ πέθανε την 1 Ιουνίου 1968, σε ηλικία 88 ετών ακριβώς. Κι αν άφησε τον κόσμο αυτό, η πνοή της και το φωτεινό παράδειγμά της πλανιούνται στον κόσμο μας και μας γεμίζουν με ελπίδα και αισιοδοξία δείχνοντας πως οι δυσκολίες μπορούν να υπερνικηθούν και η ζωή μας μπορεί να γίνει όμορφη και δημιουργική.
Τα επιτεύγματα της Έλεν Κέλερ αγγίζουν τα όρια του θαύματος!  Δίκαια ονομάστηκε το θαύμα του αιώνα μας! Την πνευματική της αυτή καλλιέργεια και το ξεκίνημά της για τη ζωή, τα οφείλει κυρίως στην αγαπημένη της δασκάλα.
Η ίδια γράφει για τη δασκάλα της: «... Αυτά που θεωρώ κορωνίδα της επιτυχίας μου, είναι η ευτυχία και η ευχαρίστηση που έφερε η νίκη μου στην αγαπητή μου δασκάλα. Αλήθεια, αισθάνομαι ότι η επιτυχία είναι περισσότερο δική της, παρά δική  μου...» !
Αυτό είναι το φαινόμενο Κέλερ! Ήταν η γυναίκα «θέληση» γιατί ήταν η γυναίκα «πίστη».Δεν έβλεπε, δεν άκουγε, δε μιλούσε. Ο αισθητός κόσμος την κρατούσε σε απόσταση. Και τότε η Κέλερ έδωσε τη καρδιά της, το νου της, τη θέλησή της σ' έναν άλλο κόσμο πνευματικό, που της αποκάλυψε ένα υπέροχο μεγαλείο. Έτσι προχώρησε πάντα μπροστά, αφήνοντας κατάπληκτους αυτούς, που την παρακολουθούσαν από  κοντά. Με τη δυνατή θέλησή της νίκησε τις φυσικές αδυναμίες και ατέλειες και τις ξεπέρασε. Αληθινά, είναι απίστευτη ή νίκη της στο σκληρό της αγώνα. Είναι εύκολο όμως να εξηγηθεί, όταν υπάρχει, πίσω απ' όλα τα εμπόδια μια φλογερή καρδιά που θέλει! Και η Κέλερ ήθελε να προχωρήσει ενάντια στις δυσκολίες και το πέτυχε!
Το φαινόμενο Κέλερ είναι, πραγματικά, ένα από τα πιο θαυμαστά γεγονότα, αλλά συγχρόνως κι από τα πιο διδακτικά για μας, τους άλλους, Ιδιαίτερα τους αρτιμελείς.Η Κέλερ με τη ζωή της, που ήταν ένας διαρκής αγώνας, διακήρυξε και θα διακηρύττει σ' όλους μας, ότι το: «δεν μπορώ» δεν είναι η έκφραση μιας πραγματικής αδυναμίας, αλλά πρόφαση, λιποταξία. "Ας πιστέψουμε ότι μ' ένα γερό, πύρινο, ατσαλένιο «θέλω» οι κατακτήσεις και οι νίκες μας στη ζωή θα είναι οπωσδήποτε πολλές.
Δίπλα στη μορφή της Κέλερ, η δασκάλα Άννα Σάλιβαν. Μια άλλη μορφή δυνατή και σπάνια, που με την παραδειγματική υπομονή και επιμονή της, ανάλωσε τη  ζωή  της στο θαύμα Κέλερ. Αυτή ενέπνευσε την εμπιστοσύνη για τη ζωή κι έκανε χαλύβδινη τη θέληση της μικρής Έλεν με τη δική της ατσάλινη υπομονή. Δίχως αυτή, δεν ξέρουμε ποια θα ήταν η πορεία και η εξέλιξη της Κέλερ.
Φωτεινό παράδειγμα η Σάλιβαν για όλες τις γυναίκες, κυρίως όμως τις εκπαιδευτικούς.
ΒΟΥΛΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ
Νηπιαγωγός
(από το περιοδικό σύγχρονο νηπιαγωγείο, τ.3-4, Μάρτιος-Απρίλιος 1980)