Η αληθής νηστεία…

Του Αρχιμανδρίτη Εφραίμ Παναούση

Η πνευματική ζωή του πιστού δεν μπορεί να νοηθεί χωρίς άσκηση. Μέρος της ασκητικής αγωγής είναι και η νηστεία, η οποία θεωρείται και είναι ένα από τα σημαντικότερα όπλα του ορθοδόξου δρόμου. Η νηστεία, κατοχυρωμένη από το παράδειγμα του Κυρίου και τη διδαχή Του αλλά και γενικότερα την Ορθόδοξη Θεολογία και πράξη, καλεί και εμάς σήμερα νηστεύοντες, να ασκούμε τα πνευματικά μας γυμνάσματα τον εαυτό μας, να πολεμούμε τα πάθη μας, να εκτιμούμε την τροφή ως δώρο του Θεού και να Τον δοξάζουμε γι αυτό. Όταν μιλάμε για την νηστεία, η σκέψη μας συνήθως πηγαίνει στα «άλλα» νηστίσιμα φαγητά, τα λιγότερα εύγεστα. Δεν είναι έτσι. Παράλληλα με τη σωματική έχουμε και την πνευματική νηστεία. Η σωματική νηστεία, δηλαδή η αποχή από μερικές τροφές, είναι τμήμα της πνευματικής νηστείας που είναι ολόκληρος ο αγώνας του πιστού, για την εκκοπή των παθών του και την εκρίζωση κάθε εφάμαρτου λογισμού. Αν δεν προηγείται η πνευματική νηστεία, η σωματική είναι ξερός τύπος, χωρίς νεύρο και ύπαρξη.

Μήπως όμως η νηστεία, ως καθορισμένη από την Εκκλησία, αποτελεί απλό τυπικό καθήκον, μια παράδοση που πρέπει να τηρείται και όχι ελεύθερη επιλογή μιας καρδιάς που αγαπά το θεό; Θα απαντήσουμε λέγοντας πως το τυπικό δεν είναι πάντοτε περιττό και άχρηστο. Και η εκπαίδευση είναι επώδυνη, όμως χρειάζεται. Το ίδιο ισχύει και για την νηστεία. Είναι βασική θεραπευτική μέθοδο της ψυχής και του σώματος και βοηθά τον άνθρωπο να απεγκλωβιστεί, ειδικά στις μέρες μας, από την δαιμονιώδη καταναλωτική μανία. Αξίζει να σημειώσουμε πως οι πρώτοι Χριστιανοί όταν νήστευαν, δεν έτρωγαν παρά μία φορά την ημέρα. Μεγαλύτερη νηστεία ήταν εκείνη της Μεγάλης Εβδομάδας στην οποία μερικοί τηρούσαν τέλεια ασιτία. Οι τράπεζες των Χριστιανών, όχι μόνο τις ημέρες της νηστείας αλλά και πάντοτε, συνοδεύονταν από τη φειδώ και τη μετριότητα. Απόφευγαν τα ακριβά φαγητά και τη μεγαλοπρέπεια των συμποσίων.

Νηστεία λοιπόν, σύμφωνα με την ορθόδοξη παράδοση δε είναι εναλλαγή τροφών αλλά εκούσια και απόλυτα συνειδητή πράξη των τέκνων της Εκκλησίας, που νηστεύοντας φανερώνουν την υπακοή τους στο σώμα του Χριστού και την ενότητα των μελών με κεφαλή της Εκκλησίας, τον Κύριο. Η νηστεία, ως αυτοπροαίρετη θυσία, είναι  πρωτίστως πράξη αγάπης, που πρέπει να συνοδεύεται από έναν ειλικρινή και έντιμο κόπο στον πνευματικό στίβο.

Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Πειραϊκή Εκκλησία τον Οκτώβριο του 2002