Το μυστικό της ανθρώπινης αξίας

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πειραιώς Καλλίνικου

Στην αναπτυγμένη και πολιτισμένη εποχή μας υπάρχει μεγάλη παρανόηση της αξίας του ανθρώπου και της αξίας της ανθρώπινης ζωής. Στα μάτια και στην σκέψη πολλών φαντάζουν σχήματα και μορφές ανθρώπινης ζωής, που δεν καταξιώνουν τον άνθρωπο ως πνευματική προσωπικότητα, αλλά τον υποβαθμίζουν και τον ρεζιλεύουν. Που βρίσκεται η πραγματική ανθρώπινη αξία; Να το μεγάλο ερώτημα, στο οποίο πολλοί δίνουν αντιφατικές και ανεδαφικές απαντήσεις.

Εξαρτάται η αξία του ανθρώπου από το αξίωμα και τη θέση; Βέβαια μια θέση υψηλή είναι πάντα λαχταριστή και όλοι οι άνθρωποι θέλουν και επιδιώκουν το ανέβασμα κάπου ψηλά, την τακτοποίηση μιας περίοπτης θέσης, την αναρρίχηση σε κάποιο αξίωμα. Δεν είναι αξιοκατάκριτη αυτή η τάση. Πηγάζει από την αυθόρμητη εσωτερική διάθεση προς κάτι ανώτερο και υψηλότερο. Έπειτα, μια θέση υψηλή έχει πολλά πλεονεκτήματα. Εξασφαλίζει ευμάρεια ζωής, επιρροή στους άλλους, όνομα μεγάλο, ασφάλεια διαβιώσεως και πλείστα όσα άλλα αγαθά. Δίδει όντως αξία στον άνθρωπο απλώς και μόνο το αξίωμα και η υψηλή θέση;

Στις μέρες μας είδαμε πολλούς αξιωματούχους χωρίς ανθρώπινη αξία. Είδαμε ανθρώπους με θέσεις και υψηλά αξιώματα να είναι μπλεγμένοι στο έγκλημα, την απάτη, την κακοήθεια. Χορτάσαμε βλέποντας υψηλοθεσίτες χωρίς ομορφιά ψυχής, με χαμηλά τα εσωτερικά ελατήρια, με ιδιοτέλειες, με κακότητα και βαρβαρότητα καρδιάς, εστερημένους ευγενών ιδανικών και αγνών ελατηρίων. Ποια αξία έχει ένας αξιωματούχος όταν σαν άτομο, σαν άνθρωπος δεν έχει αξία; Μπορεί να μεταβάλλεται λόγω της θέσεως του σε τύραννο και εξουσιαστή, δεν επιβάλλεται όμως στην καρδιά των άλλων σαν άνθρωπος, σαν άνθρωπος πραγματικής αξίας. Μήπως το φουσκωμένο βαλάντιο, το πολύ χρήμα, τα άφθονα εκατομμύρια δίνουν αξία στον άνθρωπο;

Το χρήμα είναι αγαθό αλλά πολύ σχετικής αξίας. Σκοπό έχει την διευκόλυνση της ζωής. Δεν αποτελεί συστατικό της αξίας της ζωής. Τις πιο πολλές φορές το πολύ χρήμα καταστρέφει την αξία της ζωής, γιατί δημιουργεί πολύ εύκολα σκληρούς εκμεταλλευτές, πωρωμένους σαρκολάτρες, χωρίς ευγένεια ψυχής και πτήσεις πνευματικές. Δεν είδαμε ζάμπλουτους υπάνθρωπους; Δεν είδαμε πάμπλουτους κακούργους; Το χρήμα είναι αγαθό αλλά εφόσον ο κατέχων τον πλούτο διαθέτει ψυχική ομορφιά, ευγένεια ψυχής και πνευματική ωριμότητα. Μόνο του το χρήμα μπορεί μεν να είναι ζηλευτό από τους ανθρώπους, δεν δίνει όμως αξία πραγματική στον κάτοχο του. τις πιο πολλές φορές δίνει την ευκαιρία, σε αυτούς που το κατέχουν, μεγαλύτερου ηθικού κατρακυλίσματος και περισσότερου ψυχικού υποβιβασμού.

Μήπως οι γνώσεις και η επιστήμη είναι αυτές που δίδουν πραγματική αξία στην ανθρώπινη ζωή; Είναι όντως μέγιστο αγαθό οι γνώσεις, τα γράμματα, η επιστήμη. Και δίδουν μεγάλη αξία σε αυτόν που τις κατέχει. Αλλά εφόσον η κατά κόσμον σοφία συμπορεύεται με την κατά Θεόν σοφία. Διαφορετικά, μόνον η γνώση και η επιστήμη δε αρκούν για να αναδείξουν τον άνθρωπο όντως άνθρωπο αξίας. Δεν γέμισε η εποχή μας από πνευματικούς βάρβαρους και εγκληματίες; Τα μεγάλα κακά στην ανθρωπότητα δεν τα έκαναν οι αγράμματοι και απλοί, αλλά άνθρωποι με γνώσεις και επιστήμη, χωρίς όμως Θεό και ευσέβεια. Οι γνώσεις και η επιστήμη είναι το ένα πόδι της ανθρώπινης αξίας. Για να σταθεί η ανθρώπινη αξία όρθια έχει ανάγκη και το δεύτερο πόδι, που λέγεται αρετή. Αλλά η αρετή η γνήσια είναι πάντοτε καρπός της πίστεως προς τον Θεό και της πραγματικής ευσέβειας.

Ο άνθρωπος, φίλε αναγνώστη, είναι η κορωνίδα της δημιουργίας. Είναι «Θεός περιπολών εν σαρκί» κατά την πατερική έκφραση. Δεν είναι μόνο στομάχι. Δεν είναι μόνο ένστικτα, δεν είναι μόνο σάρκα. Φέρει πνευματική προσωπικότητα. Είναι εικόνα του Θεού. έχει αξία όταν βιώνει στη ζωή του τα αγαθά της πίστεως προς τον Θεό, όταν μιμείται τον Θεό. Έχει αξία όταν βιώνει στην ζωή του της αγάπη, τη δικαιοσύνη και την αλήθεια. Η ανθρώπινη ζωή λαμβάνει αξία από το ποσό και την ποιότητα της αρετής που ζούμε. Και αυτή την ομορφιά της αρετής την εμπνέει και την καλλιεργεί μόνον η πίστη προς τον Θεό, και εν προκειμένω για εμάς τους Ορθοδόξους Έλληνες, η ορθόδοξη χριστιανική μας πίστη. Η καλλιέργεια της ορθοδόξου χριστιανικής πίστεως εντός μας μας κάνει όντως ανθρώπους, ανθρώπους ανώτερους με αξία αληθινή. Όταν διαθέτουμε αυτό το μεγάλο μυστικό της ανθρώπινης αξίας, τότε όποια θέση κι αν κατέχουμε μέσα στην κοινωνία, όσα χρήματα κι αν έχουμε, λίγα ή πολλά, κι όσες γνώσεις κι αν έχουμε είμαστε άνθρωποι αξίας.

* Το κείμενο γράφτηκε στο Περιοδικό Πειραϊκή Εκκλησία τον Οκτώβριο του 1993

Επιμέλεια: Κώστας Ζουρδός