του Γ. Κ. Καρατζά
Ο Γιάννης Μαρής, ο Έντμουντ Κίλι, ο Στάθης Ευσταθιάδης, ο Τζων Ιατρίδης και άλλοι ξόδεψαν πολύ μελάνι για ένα πολιτικό έγκλημα, που παραμένει ανεξιχνίαστο
Τέτοιες μέρες, πριν από 69 χρόνια: Μάιος 1948, Θεσσαλονίκη. Στα χρόνια του Εμφύλιου Πολέμου, στην αρχή του Ψυχρού Πολέμου. Το πτώμα ενός άνδρα βρίσκεται να επιπλέει στα νερά του Θερμαϊκού Κόλπου. Έτσι γράφεται η πρώτη σελίδα του φακέλου της δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου Τζορτζ Πολκ. Τον Δεκέμβριο του 2016 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα ένα βιβλίο με αναφορά σε μια δημοσιογραφική έρευνα -ουσιαστικά αναψηλάφηση της υπόθεσης Πολκ-, που άρχισε το 1948 και ολοκληρώθηκε μόλις το 1977 στις σελίδες της εφημερίδας «Ακρόπολις», όπου και δημοσιεύτηκε πλήρης, σε 16 συνέχειες.
Στο εξώφυλλο της έκδοσης φιγουράρουν τα ονόματα των δημοσιογράφων και συγγραφέων της έρευνας: του Γιάννη Μαρή και του Γιώργου Λεονταρίτη. Ο δεύτερος, όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, ήταν βοηθός στην έρευνα του Μαρή, το 1977 - μια έρευνα που κράτησε τριάντα ολόκληρα χρόνια. Η έρευνα για την υπόθεση Πολκ. Μια από τις πιο πολυσυζητημένες και σκοτεινές υποθέσεις της μεταπολεμικής περιόδου, μέσα στο καμίνι του Εμφυλίου Πολέμου. Η υπόθεση της ανεξιχνίαστης μέχρι σήμερα δολοφονίας του Αμερικανού δημοσιογράφου στη Θεσσαλονίκη
"Είναι σχεδόν βέβαιο ότι τα πράγματα δεν έγιναν όπως εμφανίστηκε ότι έγιναν. Πώς όμως έγιναν;». Η διαπίστωση («τα πράγματα δεν έγιναν όπως εμφανίστηκε ότι έγιναν») και μαζί και η διαχρονική απορία («πώς όμως έγιναν»;) του Γιάννη Μαρή είναι η αφορμή για να διαβαστεί αυτό το «διπλό» βιβλίο από την αρχή μέχρι το τέλος. Το πρώτο μέρος του βιβλίου ανήκει στον Γιώργο Λεονταρίτη: «Ο Γιάννης Μαρής για την υπόθεση Πολκ». Το δεύτερο μέρος στον Γιάννη Μαρή και στη δημοσιογραφική του έρευνα, που είδε το φως της δημοσιότητας στην εφημερίδα «Ακρόπολις», από τις 30.1.1977 έως τις 15.2.1977.
«Ποιος σκότωσε τον Πολκ;»
Ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά: Στις αρχές του 1977, ο Γιάννης Μαρής, με αφορμή την αίτηση του καταδικασμένου ως δολοφόνου του Πολκ, Γρηγόρη Στακτόπουλου για αναψηλάφηση της δίκης του, δημοσίευσε στην εφημερίδα «Ακρόπολις» (την πρωϊνή εφημερίδα του Συγκροτήματος Μπότση), μια μεγάλη έρευνα σε συνέχειες για την υπόθεση, έρευνα την οποία είχε ο ίδιος ξεκινήσει το 1948.
Για την ιστορία, ο Μαρής το 1948 ήταν δημοσιογράφος μιας μικρής εφημερίδας σοσιαλιστικών ιδεών, της «Μάχης», με εκδότη τον ξάδελφο του Ηλία Τσιριμώκο του ΕΑΜικών καταβολών Σοσιαλιστικού Κόμματος και βρέθηκε, ως απεσταλμένος της εφημερίδας, από την πρώτη στιγμή στην Θεσσαλονίκη, τον τόπο της στυγερής δολοφονίας. Η επιτόπια έρευνά του, έδωσε μια άλλη οπτική στο αίνιγμα της δολοφονίας του Τζορτζ Πολκ, πλησίασε περισσότερο στο βάθος του μυστηρίου που είχε συγκλονίσει τότε την Ελλάδα και είχε προκαλέσει θόρυβο σε Ευρώπη και Αμερική.
Ο Μαρής, όπως αναφέρεται στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, βρήκε νέα στοιχεία και, με την ικανότητα που είχε να εμβαθύνει στους γρίφους, έριξε κάποιο φως σε όσα τότε φαίνονταν ακατανόητα. Ο κορυφαίος συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων θα μπορούσε θαυμάσια να κάνει όλη αυτή την ιστορία νουάρ μυθιστόρημα με αστυνομική και κατασκοπευτική δράση. Δεν το έκανε ποτέ. «Ήταν ίσως η μόνη φορά που ο Μαρής δεν κατασκεύασε μια ιστορία μυστηρίου, αλλά την έζησε ο ίδιος».
Στο ίδιο κείμενο διαβάζουμε και τα εξής: «Η δολοφονία του Πολκ, παραμένει εδώ και 68 χρόνια ένα από τα σκοτεινότερα μεταπολεμικά εγκλήματα. Η επίσημη άποψη, η επικυρωμένη με μια δικαστική απόφαση, όχι μόνο αμφισβητήθηκε, αλλά αποδείχθηκε διάτρητη. Μια “απόφαση” πολιτικής σκοπιμότητας. Οι ερμηνείες για τα αίτια της δολοφονίας και οι υποθέσεις για τους δράστες της, που έχουν γίνει από διάφορες πλευρές, αποτελούν συλλογισμούς περισσότερο ή λιγότερο πειστικούς και “λογικούς”».
Η συμμετοχή του Γ. Λεονταρίτη
Ο Γιώργος Λεονταρίτης συμμετείχε ως βοηθός στην έρευνα του Μαρή το 1977. Πήρε πρωτότυπες συνεντεύξεις και μαρτυρίες που καταγράφει στο παρόν βιβλίο: «Ο Στακτόπουλος έσπασε τη σιωπή του και μίλησε για την τραγωδία του. Ο Κ. Χατζηαργύρης, δημοσιογράφος, βοηθός του Πολκ, κατέθεσε τη δική του μαρτυρία. Και αργότερα, ο Μάρκος Βαφειάδης, ο αρχηγός του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, τον οποίο το 1948, όλοι οι ξένοι απεσταλμένοι μεγάλων εφημερίδων επεδίωκαν να τον πλησιάσουν στον Γράμμο, μίλησε ανοιχτά, χωρίς καμία επιφύλαξη». Ένα μικρό απόσπασμα από το μέρος του βιβλίου που ανήκει στον Λεονταρίτη, δίνει το περιβάλλον μέσα στο οποίο εξελίσσεται η υπόθεση Πολκ:
«Εχει μια ιδιαίτερη σημασία ο τόπος όπου διεπράχθη το έγκλημα. Η Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ήταν η πόλη που “ένωνε” την υπόλοιπη Ελλάδα με την ανταρτοκρατούμενη από τους κομμουνιστές βόρεια περιοχή, με τον Γράμμο και το Βίτσι. Είχε καταστεί το επίκεντρο του ενδιαφέροντος Αγγλοαμερικανών παραγόντων, και όχι μόνο. Θύμιζε Καζαμπλάνκα ή μικρό Βερολίνο. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ουίνστον Μπερντέτ είχε πει εύστοχα τον Αύγουστο του 1948 ότι: “Είτε οι κομμουνιστές σκότωσαν τον Πολκ, είτε οι ακροδεξιοί, επιλέγοντας το λιμάνι της Θεσσαλονίκης, η κάθε πλευρά άφηνε το έγκλημα στην 'αυλόπορτα' της άλλης !”
»Από ελληνικής πλευράς, η Χωροφυλακή με διευθυντή τον Ξανθόπουλο και η Γενική Ασφάλεια με επικεφαλής τον Μουσχουντή, είχαν υπό τον έλεγχό τους και δεξιές παρακρατικές οργανώσεις. Με λίγα λόγια, η Θεσσαλονίκη εκείνη την εποχή ήταν μια επικίνδυνη περιοχή...
»Όλες οι “πλευρές” -κομμουνιστές, Βρετανοί, δεξιοί , αλλά και Αμερικανοί- ήξεραν τις προθέσεις του Πολκ να φτάσει στο στρατηγείο του Μάρκου. Όλες είχαν την ευχέρεια να εκμεταλλευθούν αυτές τις προθέσεις του, για να τον σκοτώσουν. Και όλες θα μπορούσαν να έχουν λόγους να τον ξεφορτωθούν με ένα έγκλημα. Το ερώτημα που ακόμα μένει αναπάντητο είναι ποια απ’ όλες επραγματοποίησε αυτό το έγκλημα;».
Η έκδοση της Άγρας, μπορεί κάλλιστα να συνδυαστεί με δύο άλλα βιβλία, από καιρό εξαντλημένα -το δεύτερο σχολιασμένη επανέκδοση του πρώτου- που οφείλονται στην ερευνητική δουλειά και το μεράκι του συγγραφέα και ακαδημαϊκού ‘Εντμουντ Κίλι. Το βιβλίο του Κίλι με τον τίτλο «Φόνος στον Θερμαϊκό-Ύποπτοι, πραίτωρες και τύπος στην υπόθεση Πολκ» (μετάφραση: Μαριζέτα Γεωργουλέα, επιμέλεια: Κωστούλα Σκλαβενίτη) κυκλοφορεί το 1991 από τις εκδόσεις Γνώση και επανεκδίδεται αναθεωρημένο το 2010 από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα. Στην νέα έκδοση – ο τίτλος της, «Φόνος στο Θερμαϊκό- Υπόθεση Πολκ» - έχει προστεθεί η εκτενής εισαγωγή του ακαδημαϊκού John Iatrides, ο οποίος επιχειρεί μια αναλυτική προσέγγιση του θέματος.
Το 1998 ο δημοσιογράφος Στάθης Ευσταθιάδης γράφει στην εφημερίδα «Το Βήμα» για την ανεξιχνίαστη υπόθεση της δολοφονίας του Πολκ (http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=98872). Το κείμενο παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον και μαζί με εκείνο του καθηγητή Iatrides δίνουν μια ολοκληρωμένη εικόνα του φακέλου και της τραγικής υπόθεσης, που παραμένει ακόμη ανοιχτή, αφού μας λείπει το όνομα του δολοφόνου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου