Το 1990 στο σεμινάριο στελεχών Κατηχητικής διακονίας της Μητροπόλεως Πειραιώς ο Μακαριστός Μητροπολίτης Γέροντας Πειραιώς Καλλίνικος μετά το τέλος του σεμιναρίου έδινε στους συμμετέχοντες από ένα βιβλίο από δύο στοίβες που είχε δίπλα του. Όταν ήρθε η σειρά μου πήρα το βιβλίο «Πείνα και Δίψα» του Χρήστου Γιανναρά (το άλλο βιβλίο που έδινε ο Σεβασμιώτατος ήταν το «Ζώον θεούμενο» του Παναγιώτη Νέλλα)! Ένα βιβλίο και ένας συγγραφέας άγνωστος σε εμένα. Το διάβασα το ίδιο βράδυ και το διάβασα πολλές φορές με ζήλο και θαυμασμό. Έφτασα σε σημείο να αποστηθίζω ολόκληρα κομμάτια από στήθους: «Κάθε τι αληθινό μέσα στη ζωή είναι αναπόφευκτα δεμένο με το στοιχείο του πάθους». Ήταν τόσο το πάθος μου για την μελέτη του έργου του που ο τότε Διευθυντής του Πνευματικού Κέντρου της Ενορίας του Αγίου Βασιλείου Πειραιώς, κατηχητής και Δάσκαλος Νίκος Μαυρολέων (Ηγούμενος σήμερα στην Ι. Μονή Αγίου Γεωργίου Βασών Καρπάθου) μου χάρισε όλα τα μέχρι τότε βιβλία του Χρήστου Γιανναρά που είχε στην βιβλιοθήκη του. Ήθελα να αποκτήσω την σκέψη του, να γράφω και να μιλάω σαν εκείνον. Ήταν η πρώτη παρακίνηση για να γίνω θεολόγος!
Τις ημέρες αυτές αλλά ασφαλώς και αργότερα έχουν ειπωθεί και θα ειπωθούν πολλά για τον αείμνηστο, σπουδαίο Καθηγητή Χρήστο Γιανναρά. Και αυτό είναι λογικό και αυτονόητο. Τα κείμενα αυτά είναι από την θέση των ανθρώπων που τα περιγράφουν με βάση την δική τους ματιά για το έργο και την παρουσία του Καθηγητή Χρήστου Γιανναρά και ως εκ τούτου είναι καλοδεχούμενα στον δημόσιο διάλογο χωρίς καμία διάθεση για κριτική από μέρους μας. Θα ήθελα από την μεριά μας όσο το δυνατόν σύντομα να κωδικοποιήσω και εγώ τις σκέψεις μου για το πόσο σπουδαίος και σημαντικός ήταν ο Καθηγητής Χρήστος Γιανναράς για την Εκκλησία, την Θεολογία την Επιστήμη και την Κοινωνία.
1. Ο Χρήστος Γιανναράς σε ηλικία τεσσάρων ετών έμεινε ορφανός από πατέρα και για δέκα σχεδόν ολόκληρα χρόνια (από την ηλικία 19-29 ετών) ήταν οικότροφός σε εκκλησιαστική οργάνωση. Ως εκ τούτου ήταν μυημένος στην θεολογία της Εκκλησίας και στην μυστηριακή της ζωή. Ήταν ένας κλασικός θεολόγος.
2. Έγινε καθηγητής Φιλοσοφίας με κατά βάση γνωστικό αντικείμενο την Θεολογία, επίτευγμα που λίγοι στην ιστορία της εκπαίδευσης έχουν καταφέρει.
3. Επηρέασε και καθόρισε την θεολογική σκέψη στην Ελλάδα χωρίς να έχει την δυνατότητα να διδάξει θεολογία ούτε στην εκπαίδευση αλλά ούτε και στα θεολογικά τμήματα των Πανεπιστημίων. Και αυτό ασφαλώς μας στέρησε μια ιδιαίτερα γόνιμη αλληλεπίδραση.
4. Καθόρισε την θεολογία μέσα από τα βιβλία του και τις δημόσιες ομιλίες του και αυτό ήταν ένα ιδιαίτερα δύσκολο επίτευγμα.
5. Οι θεολόγοι μετά τον Χρήστο Γιανναρά ήταν επηρεασμένοι από το έργο του και πολλοί εκφραζόντουσαν για την Εκκλησία και την Θεολογία με τα δικά του θεολογικά και εκφραστικά σχήματα.
6. Πολεμήθηκε πάρα πολύ και από εκκλησιαστικούς κύκλους και από θεολογικούς αλλά άντεξε στις κατηγορίες αυτές με την επιστημονική θεολογική του επάρκεια και το ήθος του. Το 1992 είχε κυκλοφορήσει ένα βιβλίο με τίτλο: «Ορθοδοξία και Χρήστος Γιανναράς» παρουσιάζοντας τον σχεδόν ως αιρετικό και ένας (αξιόλογος κατά τα άλλα) αγιορείτης Μοναχός τον κατηγορούσε ότι με τις θέσεις του: «οδηγεί τους νέους στην πορνεία». Ο Χρήστος Γιανναράς δεν λύγισε και το αμφιθέατρο γέμιζε ασφυκτικά σε κάθε του παρουσία.
7. Έδωσε με την παρουσία του μοναδική εξωστρέφεια του ρόλου του διανοούμενου θεολόγου και άλλαξε την αντίληψη που είχε η κοινωνία για εκείνους.
8. Μίλησε για θέματα που δεν είχε μιλήσει κανείς μέχρι τότε (και ελάχιστοι στην συνέχεια) όπως ήταν ο έρωτας, η αγαπητική κοινωνία, ο Χριστός ως σχέση, η ελευθερία, το ευχαριστιακό γεγονός, η αμαρτία ως ελπίδα και δυνατότητα σωτηρίας.
9. Ήταν μοναδικός γλωσσοπλάστης λέξεων αλλά και ορισμών. Έδινε σε λέξεις και σχήματα διαφορετικούς ορισμούς από τους συνηθισμένους αλλά και έννοιες άγνωστες μέχρι τότε για την θεολογία.
10. Τα βιβλία του ήταν μοναδικά και αν μπορούσαμε με δυσκολία να διαλέξουμε θα έλεγα για τα: «Η ελευθερία του ήθους», βιβλίο που χαρακτηρίζεται ως ο «ελληνικός Μάης του ‘68» που έφερε μια απελευθέρωση της θεολογίας, «Το πρόσωπο και ο έρως» που είναι ένα από τα σημαντικότερα βιβλία του 20ου αιώνα στην φιλοσοφία αλλά και τα βιβλία «Καταφύγιο Ιδεών» και το «Πείνα και Δίψα» ως προσωπική και ιστορική σημαντική καταγραφή.
11. Έχουν χαρακτηρίσει κάποιοι την θεολογία του (με αρνητικές διατυπώσεις) ως ελληνότροπη κάτι που κατά την γνώμη μου είναι στα θετικά πρόσημα γιατί ο αείμνηστος Χρήστος Γιανναράς ήταν καρπός της παράδοσης αυτού του τόπου την οποία και ανέδειξε. Ήταν για την θεολογία ότι ο Σαββόπουλος για την μουσική. Ένας Σαββόπουλος χωρίς τις νότες. Ήταν για την θεολογία ένας Συμεών ο Νέος Θεολόγος του καιρού μας.
12. Ένας άνθρωπος ακέραιος, δοτικός, παθιασμένος με τις απόψεις του αλλά πάντα κόσμιος και αρχοντικά ευγενής.
Για αυτούς και για άλλους πολλούς λόγους η απουσία του Χρήστου Γιανναρά από την μαρτυρία της Ορθόδοξης Θεολογίας θα είναι καθοριστική και επώδυνη στο μέλλον. Σε προσωπικό επίπεδο είχα την τύχη να παρακολουθήσω πολλές ομιλίες του και να διοργανώσω μία συνάντηση στον Δήμο Πειραιά τον Ιανουάριο του 2014 στο αμφιθέατρο της Ιωνιδείου Σχολή με θέμα: «Ποια Παιδεία εγγυάται ανάπτυξη». Αλλά και να γευματίσουμε μαζί και να απολαύσουμε σε προσωπικό λόγο και τόνο τον πλούτο του πνευματικού μεγαλείο του.
Ο Χρήστος Γιανναράς ήταν ένα πιστό μέλος της Ορθόδοξης Εκκλησία και άνοιξε δρόμους στη θεολογία και τη ζωή της. Ήταν Δάσκαλος και πρότυπο θεολογικής σκέψης για εμένα και αρκετούς από εμάς. Ήταν ο συγγραφέας των νεανικών μας αναγνωσμάτων, ένα κομμάτι της ιστορίας μας. Ήταν ο ορισμός του Θεολόγου του αιώνα μας. Θα τον αποχαιρετίσω με τον καλύτερο φιλοσοφικό ορισμό για τον έρωτα που έχω ποτέ ακούσει από την σκέψη του: «Έρωτας είναι το οριστικό της ρωγμής από το εφήμερο της αφορμής»! Και αυτό γιατί στο βιβλίο "Τα καθ' εαυτόν" μας λέει: "Θέλω την στιγμή της τελευταίας μου πνοής να φύγω με την λαχτάρα του γυρισμού στην πατρίδα. Με το τρελό καρδιοχτύπι μιας ερωτικής προσμονής. Αυτό μόνο." Και κάπως έτσι έφυγε!
Τώρα από τα μετόχια του ουρανού, πλουσιότερος από μέθεξη πνευματικών εμπειριών στην Τριαδικότητα θα ετοιμάζει τις μελλοντικές μας συνάξεις! Καλό Παράδεισο μοναδικέ, ανεπανάληπτε μας Δάσκαλε!...
Κώστας Ζουρδός
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου