Αν παίζαμε στο δικό μας γήπεδο

Χρήστου Γιανναρά 
 
Η ​​πολιτική χειραγωγεί την κοινωνία ή η κοινωνία την πολιτική;
Ρομαντικό ερώτημα άλλων εποχών, ανεδαφικό σήμερα. Σήμερα τόσο η πολιτική όσο και η κοινωνία χειραγωγούνται από την οικονομία, τα συμφέροντα των «Αγορών», τους νόμους του μάρκετινγκ. Καταγωγικά, ωστόσο, και ανεξίτηλα, τον σημερινό παγκοσμιοποιημένο «πολιτισμό» (τρόπο του βίου) τον γέννησε και τον συντηρεί η ψευδαισθητική βεβαιότητα ότι: η πολιτική χειραγωγεί την κοινωνία «για το καλό της κοινωνίας».
Αν δεχθούμε ότι έτσι συμβαίνει, ποιος στοιχειοθετεί την πολιτική – θέτει τα στοιχεία, ορίζει τις προϋποθέσεις της πολιτικής θεωρίας και πράξης; Για τη Νεωτερικότητα (τον Ιστορικό Υλισμό του «Διαφωτισμού») ο χρηστικός ορθολογισμός: η ορθή λογική «εξαναγκαστή κατά πάντων». Και ποιος εγγυάται την «ορθότητα» της ορθής λογικής; Μια κοινά παραδεκτή «μέθοδος» ή μια κοινά επιβεβλημένη «σύμβαση». Ομως κάθε μέθοδος έχει μια καταγωγική σχετικότητα (εργαλειακή, δηλαδή απαραίτητη για τη χρηστική της γενίκευση). Κάτι ανάλογο έχει και η σύμβαση: η γενίκευσή της είναι ασυμβίβαστη με τον ατομοκεντρισμό των «δικαιωμάτων» τα οποία προστατεύει. Τα δύο αυτά δεδομένα υπονομεύουν συνεχώς (τρεις αιώνες τώρα) το κυρίως «προοδευτικό» ζητούμενο: Να χειραγωγεί η πολιτική την κοινωνία.


Πάντως, η σχετικότητα τόσο της ορθολογικής μεθόδου όσο και του «κοινωνικού συμβολαίου» παραμένει (για τις σύγχρονες «προηγμένες» κοινωνίες) προτιμότερη από την απολυτότητα των δογματισμών, τον αυταρχισμό της «αυθεντίας». Εστω κι αν, στις μέρες μας, αυτή η εργαλειακή «σχετικότητα» αμνηστεύει προκλητικά τον ανορθολογισμό καταστάσεων τυραννικής κοινωνικής αδικίας, λεηλασίας του πλούτου παγιδευμένων σε δάνεια χωρών (δεκατέσσερα ελληνικά αεροδρόμια λ.χ. «παραχωρημένα» στην Fraport! κ.λπ., κ.λπ.) οι θιασώτες του πρωτείου της χρηστικότητας («αλάθητης μεθόδου» και «ορθολογικής σύμβασης») δεν μεταπείθονται.
Σε ελλαδικό, ειδικά, νεωτερικό κρατίδιο, οι συνέπειες των αντιφάσεων της Νεωτερικότητας παίρνουν κωμικοτραγικές, κυριολεκτικά, διαστάσεις. Ισως επειδή η πρόσληψη της Νεωτερικότητας έγινε από ξιπασμένο μιμητισμό και όχι από πραγματική ανάγκη, δεν υποτάχθηκε το πρόσλημμα στις ανάγκες του λήπτη, αλλά ο λήπτης αλλοτριώθηκε για να προσαρμοστεί στο δάνειο. Απαράλλαχτα όπως στις πρώην αποικιακές κοινωνίες: ο μιμητισμός υποτάχθηκε στον πρωτογονισμό της εγωτικής απληστίας – η διαφθορά των διαχειριστών της απομίμησης ξεπέρασε στην
Ελλάδα κάθε όριο φαντασίας. Σήμερα η κατάσταση είναι πέρα από κάθε δυνατότητα ανάσχεσης.
Από την πολιτική οδό (την πολιτική όπως μιμητικά λειτουργεί στη χώρα μας και με το κατευτελισμένο προσωπικό που ελκύει και χρησιμοποιεί) ελπίδα και δυνατότητα ιστορικής συνέχειας του Ελληνισμού δεν υπάρχει. Οι προϋποθέσεις σωτηρίας που λογικά απαιτούνται είναι άλλης τάξεως, άλλου επιπέδου από τα ιδεολογήματα και τις «πεποιθήσεις». Θα μπορούσαν να αναζητηθούν, ίσως, σε κάτι ανάλογο με τις «υπόγειες διαδρομές» που ακολούθησε η δυναμική επιβίωσης της ταυτότητας των Ελλήνων στα τετρακόσια χρόνια της Τουρκοκρατίας.
Στην προοπτική αναζήτησης «υπόγειων διαδρομών» για την ιστορική συνέχεια του Ελληνισμού, το ποιος θα είναι ο επόμενος πρωθυπουργός στο Ελλαδέξ αποτελεί ασήμαντη ανθυπολεπτομέρεια, που μόνο μικρόνοες μπορεί να ενδιαφέρει. Ενδιαφέρει όμως πρώτιστα, ποιος θα είναι ο επόμενος πατριάρχης στην Ιστανμπούλ, ο επόμενος αρχιεπίσκοπος στη Νέα Υόρκη, ο επόμενος αρχιεπίσκοπος στην Αθήνα. Οχι βέβαια για να παραμυθιαζόμαστε με φτηνιάρικες παιδαριωδίες «ελληνοχριστιανικών» ιδεολογημάτων. Αλλά επειδή, με συνεπή ιστορικό ρεαλισμό, έχουμε βεβαιωθεί για την ποιότητα της ζωής, τη δυναμική της ζωής που συγκεφαλαιώνουν η γλώσσα η ελληνική, το τραγούδι το ελληνικό, το αρχιτεκτόνημα, οι θεσμοί αυτοδιαχείρισης, το αποκαλυπτικό θάμβος της ζωγραφικής του Παπαλουκά και του Τσαρούχη. Και ότι όλα αυτά τα τρισμέγιστα «γεννιώνται», είναι καρποί ζωής (δεν κατασκευάζονται με ιδεολογικές χαρτοκοπτικές), καρπίζουν από θεσμούς διάρκειας.
Για να σωθεί ο ιλιγγιώδης πλούτος της τρισχιλιόχρονης γλωσσικής μας εκφραστικής, χρειαζόμαστε όχι κάποιον πιο ανοιχτομάτη και ανοιχτόμυαλο Γαβρόγλου, αλλά αρχιεπίσκοπο που να καταλαβαίνει ότι η ενορία - κοινότητα γεννάει γλώσσα, ρυθμό και καλλιέπεια. Για να λυτρωθούμε από τη βαλκανική επαρχιωτίλα και να ξαναβρεί ο Ελληνας τον αέρα του κοσμοπολίτη, χρειαζόμαστε Πατριάρχη με νοο-τροπία και χαρακτήρα («στόφα») οικουμενικότητας. Οτι Μάνος Χατζιδάκις και Παπαλουκάς θα ξαναγεννηθούν, μόνο με ένα «κίνημα» ενάντια στην πολιτική τουρισμού, που ατιμάζει και βιάζει το κάλλος της ελληνικής γης και θάλασσας στον βωμό της «βιομηχανίας» του κιτσαριού. Και μας ενδιαφέρει, περισσότερο από τον εγχώριο πρωθυπουργό, ο Ελληνας αρχιεπίσκοπος Νέας Υόρκης, γιατί ο «εκσυγχρονισμός» της ελληνικότητας δεν γεννιέται από τον πιθηκισμό και τη μειονεξία του «ανήκομεν εις την Δύσιν», αλλά από τον ρεαλισμό της μετοχής στη ζωή ως κοινωνία σχέσεων αυθυπέρβασης.
Το συναρπαστικότερο από όλα είναι ότι οι «υπόγειες διαδρομές» δεν επιδέχονται ιδεολογική εμπορευματοποίηση, ψυχολογική ιδιοποίηση, συνθηματολογική εξαχρείωση. Γι’ αυτό και το έναυσμα θα είναι να σημάνουν καμπάνες, όχι να προκηρυχθούν εκλογές.

Πηγή: Καθημερινή