«Παραμερίζουμε Ποιητή για να περάσεις…»

Του Κώστα Ζουρδού, θεολόγου

Ο Κωστής Παλαμάς κάθετε στην πολυθρόνα του γραφείου του και διαβάζει με απαράμιλλη προσήλωση ένα μικρό βιβλίο. Το ρουφάει με θρησκευτική ευλάβεια, λέξη-λέξη. Φτάνει στο τέλος του Ποιητικού έργου και στην τελευταία στροφή διαβάζει: «Ανοίγω τις πύλες  Μ’ έντρομο θαυμασμό Μπροστά στη Δημιουργία κι’ αλλάζω την οδύνη σ’ έκσταση την κραυγή σε προσευχή. Τα φωτεινά μαλλιά των οριζόντων μου σκουπίζουν τα ματωμένα πόδια μου κι ανηφορίζω ελαφρός και χαρούμενος προς τα ύψη του χαμόγελου. Ήλιε, ήλιε, πατέρα, προστάτη μου, δέξου με τώρα. Κανένας κρίκος δε μου δένει τα φτερά μου στη γη. Το φως ακμάζει πιο ψηλά κι απ’ την αγάπη σου, αδελφή μου, κι απ’ την αγάπη μου. Το ήρεμο πρόσωπο της αιωνιότητας θραύει τους τρικυμισμένους καθρέπτες των λυγμών, κι όμως ακόμα ακούμε εντός μας των λυγμών την τρικυμία». Ο Παλαμάς ακουμπάει το βιβλίο στο γραφείο του. Βγάζει και τρίβει τα μάτια του. Ξαναβάζει τα γυαλιά του και πιάνει το βιβλίο. Το γυρίζει στο εξώφυλλο και διαβάζει: Το Τραγούδι της Αδελφής μου, Γιάννης Ρίτσος.

Ο Γιάννης Ρίτσος μόλις έχει κάνει τα πρώτα του ποιητικά βήματα δημιουργώντας αίσθηση στον πνευματικό κόσμο, με το όνομα του να συζητιέται έντονα στα λογοτεχνικά στέκια. Το 1937, σε ηλικία μόλις 28 χρονών,  δημοσιεύει την περίφημη ποιητική του σύνθεση με τίτλο: «Το Τραγούδι της Αδελφής μου», για την αδελφή του Λούλα, που ένα χρόνο πριν είχε εισαχθεί στο Δημοτικό Ψυχιατρείο. Τα δύο αδέλφια αγαπιούνται βαθιά και η Λούλα συγκλονίζετε όταν βλέπει τον αδελφό της Γιάννη να μεταφέρεται στο νοσοκομείο με έντονα τα σημάδια της φυματίωσης. Η εικόνα αυτή συγκλονίζει τον ψυχικό της κόσμο.

Λίγες μέρες μετά ο μεγάλος μας Ποιητής Κωστής Παλαμάς στέλνει στις εφημερίδες για δημοσίευση ένα μικρό ποίημα για τον Ρίτσο με αφορμή το «Τραγούδι της Αδελφής μου». Ο Παλαμάς με μεγαλοσύνη αλλά και με προφητική διαύγεια γράφει χαρακτηριστικά: 

«Το ποίημά σου το πικρό το ζουν ιχώρ κι αιθέρας
καθάριος όρθρος της αυγής, μηνάει το φως της μέρας.
Σε μια φρικίαση τραγική χαμoγελάει μιας πλάσης ρυθμός.

Παραμερίζουμε ποιητή για να περάσεις».

Η τελευταία φράση του Παλαμά δημιουργεί αντιδράσεις. Πολλές θετικές και πολλές αρνητικές. Άλλες φανερές και άλλες κρυφές.

Ο λόγιος Μητροπολίτης Λαοδικείας Ιερόθεος, και φανερώς θαυμαστής του Παλαμά, διαβάζει το ποίημα  για τον Ρίτσο και ξαφνιάζεται με τον χαρακτηρισμό. Αποφασίζει να στείλει μια επιστολή στον αγαπημένο του Ποιητή: «Να παραμερίσουμε για να περάσει. Είναι μεγάλος ο λόγος αυτός που λέτε στον νέον ποιητή Γιάννη Ρίτσο. Ένας γέρος Παλαμάς, το βουνό, θα παραμερίσει για να περάσει ο νέος...Τον χρίετε έτσι, βάζετε επάνω του το χέρι σας. Το πράγμα θυμίζει λίγο την χειροτονία νέου Επισκόπου υπό Πατριάρχου. Τον ενδύει την αρχιερατικήν περιβολήν του, αφήνει να μοιράσει το αντίδωρων και αποσύρεται. Φιλώ το σεμνών σας μέτωπον. Ένας θαυμαστής σας. Ο Μητροπολίτης Λαοδικείας Ιερόθεος.». Η επιστολή είναι σεμνή, αξιοπρεπείς και παραστατική.   

Ο σοφός Παλαμάς δέχεται με χαρά την επιστολή του Λαοδικείας. Το ανοικτό του πνεύμα και η αγάπη του δεν σηκώνει άσκοπες αντιδικίες. Εξάλλου είναι σίγουρος για τα πιστεύω του και τις απόψεις του που είναι αποτέλεσμα βαθειάς σκέψης και όχι πρόχειρης επιπολαιότητας. Η απάντηση που δίνει στον Λαοδικείας Ιερόθεο, στις 21 Ιουνίου 1938, είναι ένα ακόμα δείγμα της μεγαλοσύνης του. «Σεβασμιώτατε...Ο Ρίτσος είναι ένας νέος ποιητής που θα φτάνει, υποθέτω, το βάρος της γεροντικής μου επιβολής το ύψος της ποιητικής του χάριτος που τον ανέβασε η ποιητική του έμπνευση....Θαύμασα και κήρυξα την πρωτοφανή του δεξιοσύνη, ακούραστο στο στίχο και τη μεγαλοσύνη του στην ποίηση. Τα καλλιτεχνικά μας γράμματα, παρ’ όλα αυτά τα σταθερά κάποτε και δυνατά τους κάπου γνωρίσματα, πρώτη φορά βρίσκουν χορευτή έτσι σοβαρό και τολμηρό. Η τέχνη όσο κι αν δυναμώνει προβαίνοντας γερή, από τα νιάτα φαίνεται».

Ο Κωστής Παλαμάς θα δικαιωθεί τριάντα πέντε περίπου χρόνια μετά, το 1975, όταν ο Γιάννης Ρίτσος θα προταθεί για το Νόμπελ Λογοτεχνίας που δυστυχώς δεν θα κατακτήσει. Αλλά θα δικαιωθεί και από την τρανή πεποίθηση όλων των Ελλήνων που πιστεύουν ότι ο Ρίτσος βρίσκεται μέσα στους πέντε πρώτους καλύτερους Ποιητές της Πατρίδας μας και ένας σπουδαίος κρίκος του Πολιτισμού μας ανά τους αιώνες. Ένας ίδιος βεβαία κρίκος είναι και ο Παλαμάς. Δύο σπουδαίοι πνευματικοί άνθρωποι, δύο Ποιητές που…Ναι…Παραμερίζουμε για να περάσουν…