Η ενορία του Αγίου Βασιλείου Πειραιά…και ο νόμος Τρίτση.

                                                         Β! ΜΕΡΟΣ

Την Πρωταπριλιά του 1987, η Εκκλησία οργάνωσε μεγάλο συλλαλητήριο ενάντια στον υπό ψήφιση «Νόμο Τρίτση» (Ν. 1700/1987) για την εκκλησιαστική περιουσία (και όχι μετά την ψήφιση όπως εκ παραδρομής έγραψα στο πρώτο μέρος) και τη συμμετοχή λαϊκών στα εκκλησιαστικά και μητροπολιτικά συμβούλια.

 Το πλήθος, όπου κυριαρχούσαν αριθμητικά οι κληρικοί, οι μοναχοί και οι μοναχές, πορεύθηκε από τον ναό του Αγίου Κωνσταντίνου στην Ομόνοια, προς το Σύνταγμα, πλημμυρίζοντας το αθηναϊκό κέντρο. Οργανωτές της κινητοποίησης ήταν τρεις νέοι μητροπολίτες με λαμπρό, όπως αποδείχθηκε, μέλλον: ο Δημητριάδος Χριστόδουλος (μετέπειτα αρχιεπίσκοπος), ο Θηβών Ιερώνυμος (νυν αρχιεπίσκοπος) και ο Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος (νυν Θεσσαλονίκης).

Στο συλλαλητήριο που πραγματοποιήθηκε στην πλατεία Συντάγματος με κύριους ομιλητές των Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Σεραφείμ και τον Μητροπολίτη Δημητριάδος Χριστόδουλο και πλήθος κόσμου που είχε κατακλύσει την Αθήνα από όλο το λεκανοπέδιο της Αττικής σε μια μεγάλη και πρωτοφανή συγκέντρωση και για την εποχή και για την εκκλησία.

Η Μητρόπολη Πειραιώς με όλες τις της ενορίες συμμετείχε στο συλλαλητήριο και ασφαλώς και η ενορία του Αγίου Βασιλείου που συγκέντρωσε τους ενορίτες της στο προαύλιο του Ιερού Ναού, ενώ πρώτα είχαν φτιαχτεί τα αναγκαία πανό για την περίσταση. Η ενορία συμμετείχε με αρκετά μεγάλο αριθμό ενοριτών όλων των  ηλικιών με ζωντάνια και παλμό δίνοντας τον ανάλογο αγωνιστικό τόνο.

Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε στις 5 Μαΐου 1987 και την επομένη δημοσιεύθηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως ως Ν. 1700/1987. Η Εκκλησία αντέδρασε δυναμικά,  ακόμη και με επιβολή «επιτιμίων» στα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου του ΟΔΕΠ που διόρισε η κυβέρνηση. Θεώρησε τον νόμο απαράδεκτη επέμβαση στα εσωτερικά της, έθεσε δε ως προϋπόθεση εξομαλύνσεως των σχέσεών της με την Πολιτεία την κατάργηση κυρίως των σχετικών με τη συγκρότηση των Ενοριακών και Μητροπολιτικών Συμβουλίων διατάξεων. Από τον Ιούλιο του 1987 φαίνεται ότι κάτι αρχίζει να κινείται στην κατεύθυνση εξευρέσεως λύσεως.  Αρχικώς με την ανταλλαγή επιστολών, στη συνέχεια με προσωπικές συναντήσεις, στο Καστρί, των δύο ανδρών, του Πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου και του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ και των νομικών τους συμβούλων Γ. Κασιμάτη και Γ. Λιλαίου αντιστοίχως, χωρίς την παρουσία του αρμόδιου υπουργού...

Έτσι, την ίδια ώρα που ο αρμόδιος υπουργός ιδρύει και στελεχώνει τη Γενική Γραμματεία Θρησκευμάτων (Οκτώβριος 1987) και ασχολείται με την προετοιμασία των εκτελεστικών του Ν. 1700 προεδρικών διαταγμάτων, ο πρωθυπουργός με τον Αρχιεπίσκοπο μονογράφουν στο Καστρί προσύμφωνο συμφωνίας μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας για την παραχώρηση της μοναστηριακής περιουσίας (3 Νοεμβρίου 1987)! Ως πρώτο δε απτό δείγμα της αλλαγής κλίματος, με πρόταση του πρωθυπουργού και  απόφαση του αρμόδιου υπουργού, συγκροτείται (6 Νοεμβρίου 1987) οκταμελής μεικτή «Ειδική Επιτροπή για τη μελέτη θεμάτων σχέσεων Πολιτείας - Εκκλησίας» με ισότιμη συμμετοχή των δύο μερών υπό την προεδρία του επίτ. Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και ομότ. καθηγητή της Νομικής Σχολής Αθηνών Κ. Σταμάτη. Η «στροφή» στην κυβερνητική πολιτική έχει συντελεστεί. Στις 29 Φεβρουαρίου 1988  υπογράφεται και το συμβολαιογραφικό προσύμφωνο για την παραχώρηση της περιουσίας. Επίκειται η υπογραφή του οριστικού συμβολαίου... Ο υπουργός Α. Τρίτσης με επιστολή του προς τον Πρόεδρο της Κυβερνήσεως παραιτείται στις 4 Μαΐου 1988, εκτιμώντας ότι απέτυχε να πείσει την κυβέρνηση να μην προχωρήσει στην υπογραφή της «Σύμβασης παραχώρησης».

Στις 11 Μαΐου 1988,  υπογράφεται η οριστική «Σύμβαση παραχώρησης στο Δημόσιο της δασικής και αγροτολιβαδικής  περιουσίας» των Μονών της Εκκλησίας της Ελλάδος. Μόνο που δεν είναι πλέον όλες αλλά μόνον 149! Οι άλλες ή δηλώνουν ότι δεν έχουν ακίνητη περιουσία ή δεν δέχονται να προσχωρήσουν στη Σύμβαση.

Ουσιαστικά η  Σύμβαση αποτέλεσε, κατάργηση όλων εκείνων των διατάξεων του Ν. 1700 που αφορούσαν τη συμμετοχή αιρετών λαϊκών μελών στα Εκκλησιαστικά και Μητροπολιτικά Συμβούλια.

Ο νέος υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων  Γ. Α. Παπανδρέου εισηγήθηκε, αρχές Οκτωβρίου 1988, τον κυρωτικό της Συμβάσεως Ν. 1811, ο οποίος όμως ταυτοχρόνως τροποποίησε τη «Σύμβαση» και διατήρησε σε ισχύ τον Ν. 1700/1987, χωρίς τις επίμαχες για την Εκκλησία διατάξεις, προκειμένου να εφαρμοσθεί για την περιουσία των Μονών που δεν προσχώρησαν στη Σύμβαση! Αλλά και η Σύμβαση δεν ήταν δυνατόν να ενεργοποιηθεί, αφού δεν συγκροτήθηκαν οι προβλεπόμενες σε κάθε νομό πενταμελείς Επιτροπές, οι οποίες θα προχωρούσαν επί τόπου στον διαχωρισμό των τμημάτων της αγροτολιβαδικής και δασικής περιουσίας κάθε Μονής που θα περιέρχονταν τελικώς στο Δημόσιο! Τέλος το 1988 η «Ειδική Επιτροπή» ολοκλήρωσε τις εργασίες της χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, η εισήγηση της έμεινε σε κάποιο κυβερνητικό συρτάρι και επιβεβαίωσε την άποψη ότι και η Επιτροπή αυτή είχε συσταθεί απλώς «για την προσωρινή εκτόνωση της κατάστασης».

Νομίζω πες δεν έχει σημασία συμπερασματικά να μπούμε σε μια βαθειά ανάλυση των παραπάνω ιστορικών γεγονότων τουλάχιστον ακόμα. Πρέπει όμως για την ιστορία να κάνουμε κατά την γνώμη μας δυο-τρείς διευκρινήσεις. Ο Αντώνης Τρίτσης ήταν ένας σημαντικός οραματιστής πολιτικός με σπουδαίο έργο σε όσους τομείς της δημόσιας ζωής ασχολήθηκε. Για την εκκλησιαστική περιουσία, ο νόμος του ήταν σκληρός και αποψίλωνε την εκκλησία από τα περιουσιακά της στοιχεία. Για την δημοκρατική εκλογή των μελών των Μητροπολιτικών και Εκκλησιαστικών συμβουλίων, ήταν μια πρόταση που με εκφράζει με την διαφορά ότι θα ήθελα να την είχε εφαρμόσει μόνη της η Ιεραρχία.



Κλείνοντας θα πρέπει να τονίσουμε  κάτι που όλοι μας γνωρίζουμε και ζήσαμε, ότι η ενορία του Αγίου Βασιλείου ήταν ένα ζωντανό κύτταρο εκκλησιαστικής και κοινωνικής δράσεις που δεν φυγομαχούσε, δεν το ένοιαζε να τσαλακωθεί, και δεν επαναπαυόταν σε ένα πεπρωμένο που υποκινούσαν άλλοι. Και για αυτούς τους λόγους είμαστε ευγνώμονες για όσα ζήσαμε στους κόλπους της ενορίας του Αγίου Βασιλείου Πειραιώς.

Κώστας Ζουρδός.