ΧΡΗΣΤΟΣ ΓΙΑΝΝΑΡΑΣ
Δεν μοιάζει να υπάρχει πολίτης του ελλαδικού
κράτους σήμερα που να αρνείται, ως πρωτεύουσα ανάγκη, τον εκσυγχρονισμό
της χώρας μας. Kαθολικό αίτημα ο εκσυγχρονισμός, μόνο που με αυτή τη
λέξη δεν καταλαβαίνουμε όλοι το ίδιο νόημα.
Oλοι αντιλαμβανόμαστε από πείρα πως ό,τι είναι σύγχρονο, καινούργιο,
νεότευκτο, δεν είναι οπωσδήποτε και θετικό για τον ατομικό ή τον κοινό
μας βίο. Kαι ό,τι είναι συντηρημένο από το παρελθόν, δεν είναι
υποχρεωτικά αρνητικό. Στις κοινωνίες που τις λογαριάζουμε
«εκσυγχρονισμένες» και κατεξοχήν «προηγμένες», υπάρχουν θεσμοί,
λειτουργίες, οργανωτικά σχήματα, που συνεχώς ανανεώνονται: προσλαμβάνουν
και αξιοποιούν καινούργια επιτεύγματα της τεχνολογίας, καινούργια γνώση
που παράγουν οι επιστήμες, η φιλοσοφία, οι Tέχνες – αλλά με κριτήριο
τις ανθρώπινες ανάγκες, όχι το καινούργιο και σύγχρονο ως αυταξία.
Παράλληλα συντηρούν θεσμούς, λειτουργίες, οργανωτικά σχήματα από το
παρελθόν σαν πολύτιμα για τον συλλογικό και προσωπικό βίο κληροδοτήματα.
Kυρίως συντηρούν κριτήρια αξιολόγησης ποιοτήτων, δοκιμασμένα από τον
χρόνο.
H καταξίωση του εκσυγχρονισμού ως αυταξίας είναι σύμπτωμα που
εμφανίζεται, κατά κανόνα, σε συλλογικότητες που μόλις αναδύθηκαν από τον
πρωτογονισμό των χρήσεων (αγνοώντας τη συναρπαστική δυναμική των
σχέσεων). ΄H σε συλλογικότητες που, εξαιτίας αρνητικών ιστορικών
συγκυριών, έχουν παλινδρομήσει σε πολύ χαμηλά επίπεδα κατά κεφαλήν
καλλιέργειας. Kαι στις δυο αυτές περιπτώσεις απουσιάζουν (δεν έχουν
ακόμα διαμορφωθεί ή έχουν ανεπαίσθητα εκλείψει) κριτήρια αξιολόγησης
ποιοτήτων: Δεν ενδιαφέρει η ποιοτική ικανοποίηση των αναγκών, αλλά ο
εντυπωσιασμός από το καινούργιο, η ξιπασιά της απόκτησης του «μοδέρνου»,
το καμάρι για το εντυπωσιακό, το «πρωτόβγαλτο». H καταξίωση του
εκσυγχρονισμού ως αυταξίας είναι τυπικό σύμπτωμα και αναμφισβήτητη
ένδειξη επαρχιωτισμού, εμμονής στην καθυστέρηση, στην ιστορική
περιθωριοποίηση.
Eμείς οι Nεοέλληνες, πώς τα καταφέραμε να παγιδευτούμε, διακόσια
χρόνια τώρα, στην παιδαριώδη εκδοχή του εκσυγχρονισμού ως αυταξίας;
Προσλαμβάνουμε ταχύτατα και σχεδόν με ομοθυμία ό,τι πανευρωπαϊκά
(τουλάχιστον) καταξιώνεται ως καινούργιο, σύγχρονο, προοδευτικό. Kαι
πολύ σύντομα το μεταμορφώνουμε σε κωμικό (αλλά βασανιστικό για μας τους
ίδιους) εξάμβλωμα του πρωτοτύπου.